Zer litzateke gertatzen txarrik edo onik (edo, onik edo txarrik)

Izkiriatzen balezagu titular bat hontara:

Martxoan hasiko da euskal eremu historikoko hirien football ligea artean ekipoak hon Baiona, Bilbao, Bordele, Donostia, Gasteiz, Hueska, Iruinea, Logronno, Mont de Marsan, Pabe, Santander eta Tarba.

edo beste modu traditional hontara:

Martxoan hasiko da euskal eremu historikoko hirien football ligea Baiona, Bilbao, Bordele, Donostia, Gasteiz, Hueska, Iruinea, Logronno, Mont de Marsan, Pabe, Santander eta Tarba-ko ekipoen artean.

Ni seguru nago ze bi possibilitate horiek ez dira berdin effektivo informatikoki. Hobea erabiltzea gehienetan, ukatu gabe bestearen possibilitate gutiago effektivoa, litzateke logikoena, ahazturik anathema txotxoloak zeintzu ez garoen nehora. Ez gagoz luxu horietarako orai eta gero ere egongo, behintzat mende batzuren prespektivan. Jokatzea razionalki ere ez legoke txarto.

Informatikoki (possibilitate) onenaren alde

Noiz ari gara buruz tekhnologia aisa izaten da onhartzea zer da hobea ézi beste zeozer eta da sarri hartzen berehala optione berria eta bestea -hartzen dena txarragotzat- uzten normalki bazterrean sekulako. Halan edozein arloko versione aktualizatuena erabili ohi da, ahazten zaigula lehenagokoak kasik memoriatik ere.

Baina ba dakit ze ezin jokatu ahal dugu horrela arlo guzietan nola esaterako familian ze hortara jokatuz esaterako bazterrean utziko genuke (genituzke) gaixoak eta beste. Buruz hizkuntzak eta hizkuntza bateko rekusoak -syntaktikoak edo ...- ere ezin jokatu ahal dugu nola tekhnologian ze gainera on da izatea rekurso differenteak ematen eta eskaintzen digutenak varietatea eta ahala apurtzeko monotonia. Baina izkiriatu dut hau guzia gera dadin klaru ezen ba dira possibilitate batzuk direnak hobeak ézi beste batzuk izanik ere korrektuak.

Halan korrektua izanik ere possibilitate hauek eta eskura, joateteko kasuraro Munitibar-tik Urkiola-ra, ez da berdin on edo hobe joatea: oinez, zaldiz, astoz, arrelepo, transporte publikoan, auto propio privatuan, autostopean, taxian, helikopteroan edo bizykletan. Gero bakoitzak jakin behar du aukeratzen.

Gaur irakurri dut titularra (Gara, osteguna 21 abendua 2006, 17 or Euskal Herria):

• Debekuek mobilizazioaren beharra indartu dutela uste du AAMk

Hemen nolanahi ere argi dago ze mezu prinzipala eta konzentratua dela: Debekuek indartu dute.

Baina hasten bagara pensamentuka ikusten dugu possibilitate gehiago ere , hara nola:

• Debekuek indartu dute mobilizazioaren beharra, AAMen ustez

• Debekuek indartu dutela mobilizazioaren beharra uste du AAMK

• AAMk uste du debekuek indartu dutela mobilizazioaren beharra

• AAMk uste du ze debekuek indartu dutela mobilizazioaren beharra

• AAMk uste du ze debekuek indartu dute mobilizazioaren beharra

Eta ba dagoz seguru possibilitate gehiago, baina ez dutenak guziak valio informatiko berbera. Eta aukeran, ahal dela normalki, hartzen ohi da hoberena.

Partikula prepositivoen indar kommunikativo handia eta ere mesedea

Artikulu bat hasten zen kin ondoko phrasea:

Galdera begien bistakoa da: Egunkaria terrorismoaren finantzabide edo terrorismoaren bidez lortutako dirua zuritzeko tresna ez bada, kazeta horrek ETAren terrorismoari zuzenean edo zeharka sostengurik ematen ez badio, indarkeria bultzatzen edo legimitatzen ez badu, zertarako balio die edo balio zien ETAren helburuei Egunkaria-ren jardunak?

Baina sartzen badiogu prepositioneak, prepositione traditionalak (ez horietarik orai inventatuak, zorionez inventatuak, zorionez zeren bait dira edo izaten ahal dira mesedegarri) geratzen litzateke hontara lehengo phrase berbera.

Galdera begien bistakoa da: baldin Egunkaria terrorismoaren finantzabide edo terrorismoaren bidez lortutako dirua zuritzeko tresna ez bada, baldin kazeta horrek ETAren terrorismoari zuzenean edo zeharka sostengurik ematen ez badio, baldin indarkeria bultzatzen edo legimitatzen ez badu, orduan zertarako balio die edo balio zien ETAren helburuei Egunkaria-ren jardunak?

Ni nago ze biak direla berdin korrektu baina dela bat informatikoago ezi bestea. Nik partikula prepositivoak erabiltzea, ez lehengo traditionalak nola orai hemen aipatuak eta ezta berriak, ez dut hartzen tzat pario kixoteskoa, nola hartzen du hak Aitor Egia.

Gainera pario hori, ezen erabiltzea eta erabili nahi izatea prepositioneak' daukazenak euskarak lehendik edo ere sortu ahal direnak, zergatik da pario kixoteskoa behar luke explikatu Aitor Egia-k, zeinak hori bait dio. Batzuentzat aritzea ere alde euskara da pario kixotesko, exzentriko eta merezi ez duena. Bakoitza bizi duela bere zoroak esana zuen aspaldi Mogel-ek. Bidenabar dezadan esan ze buruz izkiriatua hak Aitor Egia nagoela konforme dioenaz, gehienean.

Agian goiko exempluan ere Aitor Egia-ri iruditzen zaizkeo erabiltzea prepositioneak direla kixotadak, zergatik ez?, eta zergatik bai?

Autonomia eta libertate minimun batzuk aktuatu ahal izateko flexibleki eta ere personalki

Batzutan harritzekoa da zein versatila da ingles hizkuntza eta zein margen handiz maniobratu ahal duen bakoitzak hizkuntzarekin autonomoki. Guzi hau diot ze orai noiz hartu bait dut email bat tik Kabo Hiria (Cape Town) an Hego Afrika diost lagun batek, artean beste gauza gehiago:

How is your life in your hometown. Xmas is coming. Do you prepare for your Chrismas. I guess you already bought a Xmas tree. Is it cold in your city? Cape Town is very hot now----32 degree.

Nahi duenean, gabe deus justifikatu eta gabe juntifikatu beharrik, izkiriatzen du nahi duenean Xmas eta plazer duelarik Chismas.

Ez al da ederra eta ona hori libertate autonomo hori? Guk ere -an euskara- behar genduke (edo genuke, baina lehenengoa ere korrektua ba da) hortarik apur bat. Horraitio!!

Ordenea differente eta ere mezua informativoki

Gara egunkariko titular bat da hau (ostirala 15 abendua, 28 or Euskal Herria):

Parisi euskal presoak hurbiltzeko eska diezaiola galdegin dio Anai Arteak Paueri

Baina possible da ere beste forma hontara:

Anai Arteak galdegin dio Paueri eska diezaiola Parisi hurbiltzeko euskal presoak

Da beste possibilitate bat zein ez dateke berdina informativoki, zein da importanteena an journalismoa.

Kontra evolutione positivoa, alde ezerez negativoa

Harrigarri da eta inulergarria ikustea zein guti erabiltzen da euskaraz possibilitate positivoak zeintzu ematen dute avantaila handia irakurleari. Ditugun possibilitateak ere ez ditugu valiatzen, valiatu nahi. Eztakit zein ideiaren izenean egiten diegu uko horiei possibilitate onei, hautatuz eta erabiliz rekurso possible txarrenak. Nik ezin, ezelan ere, ulertu.

Halan esaterako irakurtzen dira honakoak trumilka:

Estatu kolpea sostengatu zuten AEBek,
Allenderen politikak haien interesei kalte egiten zielako.

Estatu kolpea sostengatu zuten AEBek, .................................................................-ko.

Baina sekula ez dugu ikusten honakoak, possible direnak euskaraz, eta hagitz korrektu:

Estatu kolpea sostengatu zuten AEBek,
ze Allenderen politikak haien interesei kalte egiten zien.

Estatu kolpea sostengatu zuten AEBek,
ze .......................................................................

Ote gara kokoloak eta suizidak? Ala ote gara suizida kokoloak, ergelak?

Replikea: soziologikoki rebatitua

Mediku asko jakiteko eta orientatzeko minimuki zer izan ahal duen eriak ezartzen dute eriari thermometroa. Halan behintzat zeozer ba dakite medikuek. Era berean nik noiz jakin nahi dut euskal hiztegi baten osasuna -kalitatea edo valioa- sartzen diot thermometroa hiztegiari jakiteko nik eta orientatu nolatsukoa da hori hiztegia. Eta thermometro hori izaten da begiratzea lehenen lehenengo ea zenbat eta zeintsu hitz daukan euskal hiztegiak hasten direnak r letratik. Hortara nik badakit nolatsua da osasuna hon hori hiztegia, ba dakit nolakoa da fiabilitatea edo gezurra hon hori hiztegia.

Halan noiz orai izan denean Azokea hon Euskal Liburuak eta Diskoak an Durango joan naiz presentatione publikora hon Elhuyar Hiztegia. Egin dute Elhuyar-ekoek presentationea eta ondoren izan da kommentarioak egiteko aukerea, aukera arras murritza eta ezinago llaburttoa. Nola nik ustea daukat ze hiztegi betean agertzen diren berbak dira -in prizipio, beti- berba rebotatuak ti hizkuntza bateko existenzia soziologiko real eta verifikablea, galdetu dut ea zergatik esaterako rulo hitza dakarten nola errulo, noiz inoiz nehon euskal ezein emakume batek ere ez du esaten errulo baizik esanten du soil rulo, eta hemen ez dago beste variablerik.

Galdetu dut ea zergatik esaten dira hiztegian holako gezurrak, gezur soziologikoki verifikableak. Zergatik retiratzen dute bazterrean part' rulo hitza zeinak du % 100-eko existentzia reala eta sartzen da ordez gezurrez errulo duena existentzia %0.

rulo
errulo

Ez dute erantzuten eta ezta erantzun nahi baizik diote ze hori da formea heurei heldu zaiena. Direla soil rebotanteak eta rebotadoreak; nik uste zoritxarrez direla baita zeozer rebotatuak ti qualitate zientifikoa. Ez dira sartzen ea dagoen ongi edo gaizki, dutelarik soil rebotatzen ongi edo gaizki, gabe hartu ardurea eta responsabilitatea hon qualitatea hon produktua, aurrera bolie!

Zer litzateke esaten balitzaio arkhitekto bati ezen dagoela edifizioa txarto egina eta seguritate barik eta erantzungo balu bera ez dela hortan sartzen ze materialak txarrak badira hori da ardurea eta responsabilitatea hon suministratzailea? Edo esango balitzaio mediku bati ezen darabilen odola dago infektatua eta balitz bere erantzuna ze hori ez da bere ardurea eta responsabilitatea ze berak darabilela odola hon daukana? Ba hori da erantzun duena Elhuyarrek noiz galdetu zaion rulo hitzaren zergatia edo intseminatu hitzarena ordez inseminatu, zirela galdetuak exemplugarri hon fenomeno hori.

rulo, inseminatu

errulo, intseminatu

Gainera agertzen du hak Elhuyar an informationea duela nola hizkuntzaren assessore, hiru lagun relevante: andere akademiko Miren Azkarate, jaun akademiko Xabier Kintana eta jaun urgazle (nik berba hau ez dut ulertzen, nola euskaldunik gehienak) Xabier Mendiguren Bereziartu.

Zertarako dira hiru hok? Zein assessoria da egiten dutena? Preferentzia ematea existenzia soziologiko zerori aurka existenzia ehun real soziologikoa? Hori ote da horien assessoria akademiko zientifikoa? Merezi ote dute zurruta hon emaria -handia edo ttikia- hon mama goxo krematistikoa?

Zer dio bakotzak? Elhuyar-ek zer dio bere responsabilitateaz? Eta assessoreek?

απο η προς edo from or to (edo euskaraz tik edo rantz)

Noiz joan nintzen autobusean aeropurtura hon Atheneta gorde nuen billetea hon autobusa ze gustatu zaitan (zitzaidan) ikusi nuena izkiriaturik zegoena grekoz eta inglesez zergatik dauka rekurso on bat erabili ahal dena ere euskaraz, noski, nahi bada baina dena arras valiagarria an edozein hizkuntza.

Kopiatzen dut dakarrena billeteak, zein oraino atxikitzen dut ze gorden nuen geroko, lehenengo grekoz eta gero inglesez:

Ισχυει για μια διαδρομη με ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ, απο η προς το αεροδρομιο

eta orai inglesez

Valid for one trip by BUS, from or to the airport


Non honelatsu litzateke euskaraz

Balioko tzat bidaia bat AUTOBUSEAN, tik edo rantz aeroportua

Ez al da valio handiko possibilitate hori hon tik edo rantz ............. ?

Behar da ikasi edozein ganik noiz da zeozer positivo, ala ez?

Nik ez dut sinesten

Izkiriatu da (Berria, barikua 1 abendua 2006, 3 or) ze hak Adrian Bonilla -zuzendaria hon Gizarte Zientzien Fakultate Latinoamerikanoa hon Ekuador- esan du:

Ez da ezker iraultzailea, suntsitutako arlo publikoa indartu nahi duen ezkerra baizik

Ba, nik ez dut sinesten esan deuenik hori, horrek jaunak. Esan dukeena ostera da honelatsuno zeozer:

Ez da ezker iraultzailea, baizik suntsitutako arlo publikoa indartu nahi duen ezkerra

edo

Ez da ezker iraultzailea, baizik ezkerra zeinak nahi du indartu suntsitutako arlo publikoa

Holako jaunak mintzo dira aski ongi informativoki dakitela nola diskursoa -informationea- bideratu fluitatez eta ulergarri.

Ikusi darodan lez ez dira betetzen ari puntuak hon estilo liburua hon egunkari Berria -argi, zehatz eta erakargarri tzat irakurlea- .

Ni direlako puntuekin -argi, zehatz eta erakargarri- guziz ados eta konforme nago, baina behar dira applikatu eta ikusi egunkarian egunero ze hortako aukeratu dira -argi, zehatz eta erakargarri- eta nik gehituko nuke trinitate horri gainera beste bat:

ha fidelitetea originalari, ahal bezain beste gabe, noski, mimetismo absurdurik.

Orthographia doblea (hon hitz batzuk) an euskal hiztegi modernoak

Nahi dut ekarri plaza publiko hontara zer ikusi dut an hiztegia Euskara - Ingelesa / English - Basque ganik Mikel Morris. Eta ikusi dudana da, esaterako, oihu -lazgarri?- bat alde libertatea eta authonomia personala noiz ikusi bait dut hitz batzuk kin orthographia doblea.

Hauek hitzak dira datozenak kin orthographia doblea:

• vanpiro / banpiro
• vektore / bektore
• vibratu / bibratu
• video / bideo
• vikingo / bikingo
• visa / bisa
• visir / bisir
• vitamina / bitamina

eta datozenak kin v letrea gabe b-dun equivalentea dira hauexek:

• valkiria
• vanadio
• vediko
• versus
• villa
• vodka
• volt
• voltaiko
• voltaje
• voltametro
• Vulgata

Ikusi ahal dugun lez zeozer ba da ha hon jn Morris. Eskatuz bezala ari da permissionea erabili ahal izateko v-a (letra madarikatu bat an euskara), hautatzen duela hortako hitz "marginalak". Nahi duke Morris-ek giro permisibleago bat zein ez dago an euskara. Gainera munta handia du libertate personalak ze pasa ez dadin nola kin akademiko Alfonso Irigoien zena zeinak jaso zuen debekua ganik Akademia publikatzeko bere lana akademiaren agerkari offizialean zeinaren promotore handiena bera izan bait zen, lana zein bait zihoan pean bere izena eta responsabilitatea. Gerta ez daitezen honako cacicadak behar dugu zirrikituak tzat libertatea. Hermetismoak hil garoaz.

Biak importante. Lexikoa eta syntaxia

Asteon izan da Pekka Himanen mundialki famatua hon mundu informativoa an Bilbaoko Guggenheim museoa ematen konferentzia bat titulatzen

Technology and Search for Innovation

zein titulu ikusi dugu hurreratu garenok hara honela

Tecnología y búsqueda de la innovación

eta

Teknologia eta berrikuntza bilatzea

Kommentatu nahi dut ze zituela konferentziak bi parte Technology and Search (for Innovation), lehenengoa buruz tekhnologia (technology) eta bigarrena buruz bilaketea (search), non hemen espezifikatzen da zein bilaketea (for innovation).

Eta bestetik esan buruz lexikoa, noiztik da innovatione hitza euskaraz berrikuntza? Innovatione hitza eta konzeptua da internationala eta amankommuna guziona, nola euskaldunona hala edozeinena (innovatione, innovazio, innobazio(?!), inobazio, edo ...).

Ez al zen hobeto eta korrektuago hontara izan balitz?

Tekhnologia eta bilaketea hon innovationea

Informativoki da arras differente

Tituluak an egunkari Berria honela dio:

98ko su-etenean PPk izan zuen jarrera gogorra gogora ekarriz bideoa kaleratu du PSOEk

baina hori titulua izan ahal zen ere hontara, hobeki redaktatua eta izanik informativoki hobea -argia eta erakargarria' nola dioen berak hak Berria egunkariak-:

PSOEk kaleratu du videoa ekarriz gogora jarrera gogorra izan zuena PPk 98ko su-etenean

Zein redaktione ote da argiago eta erakargarriago tzat euskalduna. Eta guzia, gainera, barruan orthodoxia, orthodoxia striktoena.

Ari gara harrika geure buruari, holan ari garela. Ari gara kontra euskara eta effektivoki gainera, ez dago ikusi beharrik baino zein arrera duen produktuak artean euskaldunak, euskaldun naturalak zein ez dira militante ezein hizkuntza, baina bai praktikante irakurtzean hain hizkuntza determinatu.

Kontseilua eta konseiluak

Egon naiz Donostian bi egun, bi goiz -gaur eta atzo- ihardunaldietan titulatzen Ikasle guztiak euskaldundu: nola? organizaturik hak Kontseilua [Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua] . Ez naiz damu joateaz ze entzun dut asko eta ikasi eta informatu ere bai asko.

Hartu dut dossierra hon Kontseilua titulatzen Eskola euskalduntzeko ezinbesteko eraberritzea. Gogoetagaiak. Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua. 2006ko ekainean. Non noiz sartu naiz irakurtzen aurkibidea zeinak ditu 20 puntu, dio lehenengoak:

Ikastereduak gainditzeko beharrezkoak diren erreforma guztiak sistema bera aldatuko duen lege baten barruan kokatu behar dira bazterrean utziz dekretu bidezko erreforma arinak

Ohartu naiz momentuan ze ez dudala ulertu textua eta joan naiz resulutoki ulertzera eta lortu dut baina izanik sekulako lorra niretzat eta denbora galtze bat. Seguru nork redaktatu duen bai ulertzen zuen berak textua baina ez du reirakurri kontuan hartuz irakurlea zeinak ez daki aurretiaz zer textuak ekarri ahal du. Egizu zeuk ahalegina irakurle eta kostatuko zaizu, seguru baldin lortzen ahal baduzu, baina ez dukezu lortuko fite eta supituki.

Textua, hon Kontseilua, ulergarriago eta informativoago litzateke esaterako honelatsu edo beste forma antzekoan:

Beharrazkoak diren reforma guziak gainditzeko ikastereduak behar dira kokatu sistemea bera aldatuko duen lege baten barruan, bazterrean utziz dekretu bidezko reforma arinak

edo

Beharrazkoak diren reforma guziak daitezen gainditu ikastereduak behar dira kokatu barruan lege bat aldatuko duena sistemea bera, bazterrean utziz dekretu bidezko reforma arinak

Hau da konseilu bat nik nahi dudana eman a Kontseilua (Kontseilua-ri), baldin nahi balu entzun eta aditu. Ala uste al du Kontseiluak dagoela textua klarki redaktatua?

Ikusia an geure ispilu soziala

Diotso batak besteari, ari zirela euskaraz:

Irakurri zenduan ha?, pues que Lamikiz tenía razón ...

Zergatik sequentzia hori, salto hori? Arrazoirik ba dagoke, antza guziak du bere explikatione egokia. Behar genduke begiratu a gure ingurua, geure ispilu soziala eta ez egon ausente eta egin ezikusiarena.

Realitate kamuflatua

Ikusi daroagu izkiriaturik orai batzutan erreportaje hitza noiz lehenago ikusi ohi genuen erreportaia. Dirudienez nahi dukete honekin agertu realismo handiagoa, hurbildu realitate soziologikora, baina hortara zergatik ez dute izkiriatzen reportaje edo reportaia?

Hor ditugu possibilitate differenteak:

• erreportaia
• 
  
• erreportajea
• 
  
• reportaia
• 
  
• reportajea

Herriak -herritarrek, euskal populuak-, nehon esaten ez den modua hartzen dute batzuk zeren esan ez da esaten baizik bi modutara: reportaia eta reportajea. Nehon ez da esaten euskaraz erreportaia edo erreportajea. Non esaten da ba?

Ulertu ahal izateko behar izan dut vokalizatu (irakurri voz goraz ixiltxuan

Noiz irakurri dut hau titularra ez dut ulertu eta ulertu ahal izateko dut vokalizatu textua eta orduan bai, baina ez neukan zertan jo mekhanismo ralentizatu hortara (Berria, zapatua 18 azaroa 2006, or 8 harian euskal herria).

Debekuak nazio instituzio egokien beharra azpimarratzen duela uste du Udalbiltzak

Niretzat hau titularra ez dago redaktatua ez argi eta ezta erakargarri, nola eskatzen du Berria-ko stylo liburuak. Redaktatu ahal zen errazago edozein irakurlerentzat.

Udalbiltzak uste du debekuak azpimarratzen duela instituzio nazional egokien beharra

edo

Udalbiltzak uste du ze debekuak azpimarratzen du instituzio nazional egokien beharra

Hemen doa beste perla bat egun bereko egunkarian, ote da informativoki egokia, argia eta erakargarria hau titulua? Ote da modu egokiena eta argiena redaktatzeko phrase komparativoak?

Autobidea edo A380 hegazkina baino hobea da AHT, paisaia ez haustea bermatuz gero

Zein porzentaiak ulertzen ote du honako titularrak arazorik gabe? Ez dakit baina jakin nahi nuke.

Stylo liburuak dio: argi eta erakargarri

Nahi denean ezarri zenbait helburu izan ahal da lan hori erraza ze ezartzen balitz esaterako nola helburu bat osasunarentzat kasu egingo diot janari nork ez luke esango ez denik helburu on bat? Baina questinea da gero nola konkretatzen da hori helburua. Halan antza Berria-ko Stylo liburuak dio -eta nire ustez ongi ederto esanik- ze behar da izkiriatu argi eta erakargarri. Nor ez da poztuko ikusirik horiek helduburu onak?

Nik irakurririk titular hau (Berria, ostirala 17 azaroa 2006) galdetzen dut ea da titular hori argia eta erakargarria:

Afrikako Batasunarekin batera
Darfurren "bake indar mistoa"
osatzea proposatu du NBEk

Al da hori titular argia eta erakargarria? Ote da, esaterako, titular hori digeriblea tzat egungo euskalduna, izanik ere alphabetatua? Nik ezetz diot, egon ninteke oker baina ez dut uste.

Pre-positioneak aurretik (avisua emanez), post-positioneak atzetik (avisua emanez baina retroaktivoki, atzekoz aurrera, eta askotan lar berandu)

Noiz avisatu behar gaituzten hobe da avisa gaitzaten aurretiaz ezi avisa gaitzaten atzetik noiz askotan alferrik da avisua. Halan normalean ahal bada hobe dira pre-positionean ezi post-positionean nola izkiriatzekotan edo berba egiterakoan. Batzutan euskaraz ere ikusten dira partikula batzuk ze erabiltzen dira nola preposititione ganik redaktore (on) batzuk baina partikula horiek berak beste redaktore (eskasago) batzuk erabiltzen dituzte nola postpositione.

Halan atzo (Berria, eguaztena 15 azaroa 2006) irakurri ahal dugu partikula bat erabilia nola prepositione zeinak poztu gaitu ikusteak an artikulua titulatzen Ipar Euskal Herriko erronkak, gogoeta ganik Xabier Isasi presidentea hon Gaindegia. Honela dio:

Euskal Herria garapen jasangarriko unitate izatera hel daiteke, eta erreferentzia propioa eskuratu Europako Batasunean eta mundu mailan. Horretarako, ordea, gure aukera guztiez baliatu behar dugu.

Ikusi eta observatu ahal dugun lez dago erabilirik ordea partikulea nola prepositione (avisatzen gaituela) ze erabili ahal zen ere nola postpositione, honetara (avisatuko gintuela ere baina lar berandu):

Horretarako, gure aukera guztiez baliatu behar dugu, ordea.

Beraz bi aukera, bata hobea ezi bestea, informativoki hobea:

Horretarako, ordea, gure aukera guztiez baliatu behar dugu.

eta bestea, eskasagoa informativoki

Horretarako, gure aukera guztiez baliatu behar dugu, ordea.

Hori textua nolanahi ere hobetu ahal da informativoki redaktaturik hobeto, errazago tzat irakurlea:

Euskal Herria heldu ahal da (hel daiteke) izatera garapen jasangarriko unitate, eta referentzia propioa eskuratu Europako Batasunean eta mundu mailan. Hortarako, ordea, baliatu (valiatu) behar dugu gure aukera guztiekin.

Gitxien saltzen dana

Ohi dudan lez egunero erosten dut bi egunkari bat erdaraz eta bestea euskaraz. Galdetu dut saltzaileari ea euskarazkoa, Berria, zenbat saltzen da eta erantzuna hauxe:

Da gitxien saltzen dana

Eta nik diotsat neure buruari nola da possible hori, esaterako hemen Lekeition? Ba daroagu 20 urtetik askoz gora izanik eskolarizationea euskaraz -emanik ere dela hori irakaskuntzea kin mukuru defekto guztiak egina eta eginten doana-, nola da baina possible hori?

Behar du izan produktuak, saltzera eskaintzen denak, zeozer, zeozer aldrebes txarto egina. Herriari, herritarrei, arrotz egiten zaio hori produktua. Ezin da ukatu. Behar litzateke zeozer pensatu eta aktuatu effizienteki beste bide eta direktione batean.

Saltzen denak, hobeto saltzen jartzen denak, ez duke asko valio. Herriak dixit, eta ez du herriak -Herriak- okerrik egundo.

Alferreko nekerik ez. Beste erara hobeto

Irakurri ahal dugu (Berria, barikua 10 azaroa 2006, or 16):

Mundu honetan elikagaiak ekoiztea delitu bihurtzen ari da

Baina askoz hobeto ulertzen da eta fiteago holan:

Mundu hontan delitu bihurtzen ari da elikagaiak ekoiztea

Ez dira informativoki berdin, ez horregatio.

Artikula zagun (dezagun), mesedez

Irakurri dut honako kate hau:

Gizarte Zerbitzuen lege proiektuaren osoko zuzenketak

sarturik zegoela an titular hau (Berria, barikua 10 azaroa 2006, or 13):

Atzera bota dituzte Gizarte Zerbitzuen lege proiektuaren osoko zuzenketak Nafarroan

Nik eskatzen dut mesedez dezagun artikula holako kateak' dezaguntzat ulertu gabe itolarririk eta eroso esaldi horiek. Normala ote da nekea eskatzen zaiona irakurle bati ulertzeko hori? Ala ez dakar nekerik horrek "kateak"? Ez ote du horrek solutionerik an euskara? Izan behar al du holan derrigorrez euskaraz?

Aukerak: errepublikar, errepublikano, republikar, republikano

Egunokin sarri entzuten dugu an tv berba egiten buruz hauteskundeak an Estatu Batuak. Halan lehen entzuten ohi genuen errepublikar eta errepublikarrak gora eta behera noiz orai entzuten dugu gehiago errepublikano eta errepublikanoak nahiz segitzen dugu entzuten ere errepublikar. Baina ba dira beste bi variante gehiago ere republikar eta republikano zein ez dugu sekula entzuten an euskal medioak, agian kasualitatez? Seguru ezetz.

Baina eginik sondeo bat artean gu euskaldunok ba dakigu ze entzunena eta erabiliena da republikano baina ez dute admititu eta gutiago azeptatu nahi realitatea, realitatean hon euskara real egiazkoa.

Egin dezagu estudio, zein da erabilia gehiago edo gutiago:

• errepublikar, errepublikarrak
• errepublikano, errepublikanoak
• republikar, republikarrak
• republikano, republikanoak

Ze errespetu da hori? Zergatik ez da errespetatzen euskara eta gu euskaldunak? Nola fidatuko da gero euskalduna (eta erdalduna) esaten denari euskaraz? Non da dignitatea?

Gaituzte desinformatzen, gaituzte ralentizatzen

Egun berean (larunbata 4 azaroa, 2006) erosiriko egunkari bi informatzen naute buruz gai berbera differenteki.

Hizkuntza batek -euskarak- informatzen nau:

.............................................................. dio ETAk

eta -beste hizkuntzak -gaztelaniak- informatzen nau beste modu hontara:

ETA constata .......................................................

Batak dio bere titular osoan holan:

Gobernuen urrats erabakigarririk ezean prozesua "eten" egingo dela dio ETAk

eta erdarazkoak bere titular osan hontara:

ETA constata la crisis del proceso y anuncia "un nuevo esfuerzo"

Ikusi eta observatu ahal den lez differentzia ez da soil syntaktiko informativoa baizik da ere quantitativoa eta qualitativoa.

Ikusi ahal daroagu eta nahi bada baita ere observatu zein egunkari bitotarik -Berria eta Gara- erosten dituen gehiago euskaldunak zeinek dakien bi hizkuntza horiek.

Lehenago ere mintzatu da edo mintzau izan da buruz phrase deklarativoak (hemen, zer deklaratu du ETAk) Jesus Rubio an bere bloga. Ez dago zertan itxaroten egon beharrik luze, ralentizaturik informationea jakiteko informatione relevantea. Ez da hori stylo journalistikoa eta bizkorra da stylo desphasatua eta gure epokhan diakhronikoa.

Syntaktikoki differente. Nahitara edo kasualitatez?

Irakurtzen dut titular bat' modu batean nola egunkariko titular printzipal eta beste modu differente batean an barruko orriak non hedatzen eta explikatzen da hori notizia.

Nola eguneko notizia printzipal egunkarian (Berria, barikua 27 urria 2006) irakurri ahal da:

NATOk onartu du hainbat zibil hil dituela Afganistan hegoaldean, aire erasoaldian

baina barruko orrian (20 or) irakurri ahal dugu hontara hori notizia berbera:

Afganistanen eginiko eraso batean zibilak ere hil izana onartu du NATOk

Batean:

NATOk onartu du ......................................

eta beste barrukoan:

...................................... onartu du NATOk

Orai komparatzen baditugu bi mezuok informativoki ikusten dugu errazki ze bat da askoz hobea ezi bestea, noski informativoki. Irakurleak, baita euskal irakurleak, ba du zuzena informatua izateko modu erraz eta effektivoan, fite, ahalik modu effektivoenean.

Antza, ba diote ere stylo liburuek ze ez da berdin informatu -redaktatu- notizia bat kin syntaxi bat edo kin syntaxi differente bat.

Normal litzateke, nonbait, ematea preferentzia modu effektivoagoari.

Errazago egin -redaktatu- ahal da, baita barruan kanon orthodoxoak

Ikusirik, begiraturik edo soil gainbagiraturik horko Nafarroako berriak hemendik kanpotik Greziatik batzutan ikusten dut daudela notiziak errazago edo zailago informativoki emanak. Halan gaur ikusten dut ondoko hau:

Egibarren arabera, eszenatoki politiko berriari aurre egiteko egokiena delako proposatu dute Jauregi Txabarriren ordez

Noiz irakurri bait dut lehenengoz iruditu zait nahiko titular desegokia zeren, batez ere, segituan doaz Jauregi Txabarriren ordez eta ez da ezer tartekatzen artean Jauregi eta Txabarri, non irakurleak ez du ikusten ahal phrase kontrajarria artean bi personaia horiek.

Bila jarririk hon solutionea ikusten dut possibilitate arras aukerakoa, aukerakoagoa honela:

Egibarren arabera, Jauregi proposatu dute Txabarriren ordez egokiena delako aurre egiteko eszenatoki politiko berriari

Ote dute bi modu edo forma redaktatzekook alderik qualitate informativoan (zeren ez dago differentzia quantitativorik), zein lortu behar bait da medio informativoetan? Eta hori guzia barruan kanonak, kanon orthodoxoak. Ala ez?

Patras, Grezia
Eguena 19 urria 2006

Zeinek ote du nivel informativo on hobea?

Kompara dezagun (ditzagun) bi titular buruz gai berbera eta kin ia hitz berberak. Izateak gai berbera eta izkiriaturik izanak hitz igualtsuekin lagunduko digu ikusten hobeto differentzia informativoak esker syntaxi bat edo bestea erabiliak bi titularretan.

Batak dio:

• Euskara eta euskal kultura nazioartean hedatuko ditu Etxepare Euskal Institutuak

Besteak dio:

• Etxepare Institutuak euskara eta euskal kultura munduan zabaltzea izango du helburu

Zer ondorio ateratzen ahal dugu? Ote du nivel informativo hobea bat ezi besteak?

Behintzat errazago bai (eta beste formara gaitzago!)

Ba dut lagun on bat -ha professore universitario G. P.- zein ez dut ikusiko harik urriaren azkenak eta nahi diodalarik egin konsulta bat buruz mundua hon internet' dut pensatu eta erabaki ze sartzea avisu bat an neure agenda elektronikoa, ahaztu ez dakidan konsultea.

Eta sartu dut notea modu hontara, mudu naturalean (niretzat jada natural den moduan):

• galdetu nola sartu an gmail tik beste lagun baten etxeko ordenadorea

Gero ari nintzela pensaketan dut pensatu ze hori mezua tzat nire assessore G. P.' nola izkiritzen litzateke modu traditionalean euskaraz eta hara hori modua:

• galdetu nola sartu gmailen beste lagun baten etxeko ordenadoretik

Komparaturik bi mezuak ikusten dut diaphanoki ze lehenengo versionea da hobea, effektivoagoa aldetik informatu -ongi eta klarki informatu eta ahal delarik fite eta neke gabe- ezi bigarren versionea. Nor atrevitzen litzateke hori rebatitzera -ez soil, horregatio, ukatzera- ze argudiorik eta arrazoi razonaturik balu litzateke eskertzekoa, anitz eskertzekoa.

Non dagoz arrazoi razonatu horiek? Betoz!, zorionean.

Patras (Grezia)

Barikua 1 iraila 2006

Bila hon bide (possibilitate) informativo berriak eta hobeak

Nola noiz irakurri dut titulu hau iruditu zait dela aski ez sobera naturala eta bai aski latz, zail eta komplitatua' nahi dut egin hemen neure kommentariotxoa.

Izanik delako titulua aski zail -niri bedere iruditzen zait aski zail-:


Gipuzkoakoak ziren Palentziako tren istripuan hildakoetarik bi

Esan dudan lez iruditurik hori titulua da zail eta ere gogan hartuz ezen dago "korrektuki" redaktatua' iruditzen zait on dela hastea bila beste possibilitate informativoak, zeren kakoa edo gunea dago informatzean ongi, zalu eta rast.

Nik titular hori izkiriatzen nuke modu hontara (delakoan beste modu berri hau informativoagoa ezi orai artekoa). Hara:


Gipuzkoakoak ziren hildakoetarik bi an Palentziako tren istripua

Ez al da forma hau hobea informativoki -begiraturik alderdi informativo askori- ezi bestea? Zein "alderdi" on luke lehenengoak baldin balu? Zein eta zergatik?

Ez dateke txarra begiratzea ea zer egiten dute besteek, beste hizkuntzek, ikas dezagun edonondik eta edonon ganik. Hara, Gara egunkariak dioena:

Un matrimonio de Pasaia falleció en el accidente ferroviario de Palencia

Holan impossible da aurrera egitea euskarak

Noiz irakurri dut textua euskaraz geratu naiz jakin gabe zein da kargua hon Alfonso Perales ze ez zidan ematen informationerik -informatione konzeptualik, zein da behar dena- honek textuak:

Alfonso Perales PSOEko Erakundeen Harremanetarako idazkariak

Alfonso Perales PSOEko Erakundeen Harremanetarako idazkariak irakurri zuen atzo sozialistek ETAri erantzuteko kaleratutako ohar laburra. ETAren agiriari PSOEren zuzendaritzak emandako erantzuna duela urtebete Diputatuen Kongresuak ETArekin hitz egiteari buruz onartutako adierazpenaren «laburpena» zela azaldu zuen Peralesek.
http://www.berria.info/testua_ikusi.php?saila=euskalherria&data=2006-08-19&orria=006&kont=009

Gero izan dut suertea begiratzeko notizia hori erdaraz -eskerrak dakigun euskaldunok ere erdaraz- eta irakurri dut eta berehala ulertu ezen:

el secretario de Política Institucional del PSOE, Alfonso Perales,

Por ahora no se conoce una respuesta oficial del gobierno español, pero luego de advertir que "los socialistas no somos partidarios de realizar valoraciones de los comunicados que difunde la banda terrorista ETA", el secretario de Política Institucional del PSOE, Alfonso Perales, respondió con una breve declaración de tres puntos, "que resume la resolución que aprobó el Congreso de los Diputados en mayo del pasado año".
http://www.losandes.com.ar/2006/0819/internacionales/nota333135_1.htm

Azkenean jakin ahal izan du nire zerebroak harturik konzeptuak ze hori Erakundeen Harremanak da Política Institucional. Egia esan izan zait sorpresea ze ez nuen espero.

Pensatu daroe askok, zeren ez dute bizi euskara eta ez dira bizi an euskara, ezen ez dago jada purismo lexikalik, purismo lexikal opakorik.

Baldin problemak, problema latzak, sortzen badu traduzitzeak hak Política Institucional textu nniminno horrek zer ez da izango traduzitzea textu luzeago eta komplikatuagoak?

Euskadunak eskapatzen dira euskaratik erruz ere zenbaitsuk darabiltenak euskara eznaturala, erabiltzen bait dute euskara indigerible eta eznatural bat, inasekible bat.

Beka bat sortu behar ote da jakiteko nola traduzitu Política Institucional? Non bizi dira gure aitzindari relevanteak? Non dago gure prensa an sozietatea? Zein bait da tzat informa gaitzaten -konzeptualki, prefosta-. Exigitzen dugu errespetua tzat euskalduna eta euskal kulturea eta ere rigore informativo minimun azeptable bat, zein ez da asko exigitzea. Ala bai?

Non ote nago (gaude). Zein segmentu sozialean hon porzentaia?

Nagoelarik kanpoan joaten naiz internetera jakiteko munduko berri eta etxeko -Nafarroako-. Baina harrigarriki -tira mire egiteko bai baina ez hartzen nauena sorpresaz- batzutan ez dut ulertzen ere titular printzipalak.

Halan (Berria, editione elektronikoa) irakurri dut ondokoa zein nik ez dut ulertzen, ote naiz bakarra hortan? Hara titular printzipala, printzipalena:

"Erabaki ahalmenaz balio politikoko adierazpena egin behar du Madrilek"

Egin bedi sodeo soziologiko ganorazko bat jakiteko zein porzentaiak ulertzen duen hori. Titular horrek ez du informatzen behintzat hainbat sektore eta segmentu sozial. Medio sozial batean ote da onhargarri honakorik? Ez al da gravea?

Patra (Grezia), domekea 13 agorrila 2006.

Zergatik, baina zergatik, elkarren ganik aparte?

Kanpoan nagoelarik, nola orai Grezian, daukadan kontaktua kin Euskal Herriko gorabeherak da an internet eta halan jakin ahal izaten dut horko zeozer, eta hori noizean behin ze hemen ez daukat aukera handirik sartzeko an internet.

Halan ahal dudalarik ikusten dut zer pasatzen da munduan sarturik, esaterako, an wed orrialdea hon Berria egunkaria. Horko -egunkariko- syntaxiak harritzen nau ze iruditzen zait ez dutela pensatzen ea tituluak dira kommunikativoak eta egokiak ulertzeko irakurleak. Esaterako, apurtzen eta eteten dituzte konzeptuak zeinak doaz derrigorrez elkarrekin eta horrela trakesten dute kommunikatione mentala eta ulermena hon irakurlea.

Begira titular hau editione elektronikoan (Berria, barikua 28 uztaila 2006) eta notizia ere barruan:

NBEk Libanoren eta Israelen arteko mugatik 50 begirale erretiratzea erabaki du

Hemen ikusten ahal dugu, nola kommentatu dut ere lehenago, apurtzen eta eteten dituzte konzeptuak doazenak konzeptualki elkarrekin, hau da, elkarrekin doaz:

• NBEk [subjektua] eta
  
• erabaki du [verbua],
• NBEk erabaki du .............................................

Notizia da duda barik honela kozeptualki

NBEk erabaki du erretiratzea 50 begirale Libanoren eta Israelen mugati

edo bestea forma batean -dagozen possibilitateak dira hainbat, nahiko- , ez inola ere nola agertu da ezen hain aparte, bata hasieran eta bestea amaieran, subjektua (NBEk) eta verbua (erabaki du).

Euskal irakurleak ba du sofrikariorik nahiko halako textuekin, sofrikarioa ganik professionalk, sofrikarioa zein evitatu ahal da errazki harturik kontuan eta haintzat logikea -logika informativoa- eta ere errespetua zor zaiona edozein irakurleri.

Maniak edo nahi ez? Edo biak: maniak eta nahi ez

Izanik begien aurrean artikulu bat buruz ekonomia izkiriatua ganik ezagun bat abiatu naiz irakurtzera titulua eta gero sarrerako, nolabait esan, amua edo ideia relevantea hon artikulua, baina ez naiz pasatu gero artikulura zeren ez dut nahi izan irakurri holako euskararik, euskara zeharo ulertzeko zaila eta frenantea.

Titulua du
Ustiaketa berriaz hitz bi

eta sarrerako entradea
Gaur egun munduko ekonomia planifikatuta dago, baina ez gobernuen aldetik, ez industria-ingeniarien aldetik, finantza-ingeniaritzan aritzen direnen partetik baizik. Haien helburua ez da inbertsio berriak sortzea, enplegua sortzea eta lan-indar horretatik plusbalioa ateratzea, jadanik existitzen diren aktiboak bereganatzea eta enplegu murriztea baizik

Hori sarrerakoa eta gero hasten da artikulua (Nabarralde, nº 8, or 5, Joseba Felix Tobar-Arbulu): ...............................

Baina esan dudan lez ez dut nahi izan sartu artikuluan eta utzi dut zeren ez nago prest irakurtzeko holako phraseak zeren holan redaktatzea da agitz kaltegarri eta frenantea tzat ulergarritasuna. Ez nago prest galtzeko denborarik interpretatzen, reinterpretatzen, retroirakurtzen, ... Da modu hori redaktatzea an modu agitz antiinformativoa eta dirudienez ez gara oraino ere konturatu kin honako evidentziak. Behar ote dugu joan laguntza bila gana videnteak tzat argi gaitzaten?

Behar ote dugu joan gana videnteak esan diezaguten ezen da hobe evidenteki eta klarki tzat kalitate informativoa redaktatzea modu hontara?:

Gaur egun munduko ekonomia planifikatuta dago, baina ez gobernuen aldetik, ez industria-ingeniarien aldetik, baizik finantza-ingeniaritzan aritzen direnen partetik .

Haien helburua ez da inbertsio berriak sortzea, enplegua sortzea eta lan-indar horretatik plusbalioa ateratzea, baizik jadanik existitzen diren aktiboak bereganatzea eta enplegu murriztea

Pensaketan ari naiz serioski ea honakoak dira maniak edo soil nahiez irmo irrevokable heroiko bat edo da biak batera, edo ote da ni nago osoro desplazatua, nola lunatiko selenita bat, an hau thematika importante kommunikativo hau.

Eskerrak hain horri eta zorionak neuri

Eskerrak hain horri -anonymo horri- ze du izkiriatu poema hori eta ere zorionak neuri' neure buruari izan bait naiz kapaz irakurtzeko hori poemea, poema ederra, eta emozionatu.

Hara poemea:

When an old lady died in the geriatric ward of a small hospital near
Dundee, Scotland, it was believed that she had nothing left of any value.
Later, when the nurses were going through her meager possessions,
they found this poem. Its quality and content so impressed the staff that
copies were made and distributed to every nurse in the hospital. One nurse took
her copy to Ireland.
The old lady's sole bequest to posterity has since appeared in the Christmas
edition of the News Magazine of the North Ireland Association for Mental Health.
A slide presentation has also been made based on her simple, but eloquent, poem.
And this little old Scottish lady, with nothing left to give to the world, is
now the author of this "anonymous" poem winging across the Internet:

Crabby Old Woman

What do you see, nurses ........What do you see?
What are you thinking ..........When you're looking at me?
A crabby old woman .............Not very wise,
Uncertain of habit,............ With faraway eyes?

Who dribbles her food ..........And makes no reply.
When you say in a loud voice, .."I do wish you'd try!"
Who seems not to notice ........The things that you do,
And forever is losing ..........A stocking or shoe?

Who, resisting or not, .Lets you do as you will,
With bathing and feeding, .The long day to fill?
Is that what you're thinking? ..Is that what you see?
Then open your eyes,nurse,.......You're not looking at me.

I'll tell you who I am ..........As I sit here so still,
As I do at your bidding,........ As I eat at your will.
I'm a small child of ten ........With a father and mother,
Brothers and sisters ...........Who love one another.

A young girl of sixteen .........With wings on her feet
Dreaming that soon now . ........A lover she'll meet.
A bride soon at twenty, .My heart gives a leap,
Remembering the vows .That I promised to keep.

At twenty-five now, ............ I have young of my own,
Who need me to guide ........... And a secure happy home.
A woman of thirty, ..............My young now grown fast,
Bound to each other ............With ties that should last.

At forty, my young sons ......... Have grown and are gone,
But my man's beside me ...........To see I don't mourn
At fifty once more, .Babies play round my knee,
Again we know children, .My loved one and me.

Dark days are upon me, ...........My husband is dead,
I look at the future, ............I shudder with dread.
For my young are all rearing .....Young of their own,
And I think of the years .And the love that I've known.

I'm now an old woman..............And nature is cruel;
Tis jest to make old age ...Look like a fool.
The body, it crumbles, .......... Grace and vigor depart,
There is now a stone ............ Where I once had a heart.

But inside this old carcass ..... A young girl still dwells,
And now and again, ...............My battered heart swells.
I remember the joys, ............ I remember the pain,
And I'm loving and living .......Life over again.

I think of the years .............All too few, gone too fast,
And accept the stark fact ........That nothing can last.
So open your eyes, people, .......Open and see,
Not a crabby old woman; .........Look closer....see, ME!!

Remember this poem when you next meet an older person who you might
brush
aside without looking at the young soul within.....we will all, one
day, be
there, too!

"atzekoz aurrera", ulergarriago

Irakurri ahal dugu (Gara, zapatua 8 uztaila 2006, jendartea 6 or) ondoko titulua zeinak ez du problema handirik ulertzeko, behintzat lar handirik; hori bai, behar dateke textua -titulua- reirakurri izanik ere hori reirakurketea inkonszienteki. Begira titularra:

Espetxeen egoera aztertzeko bisita ukatu diete abokatuei

Baina modu ulergarriagoan nahi balitz redaktatu jartzen ahal da titulu hori atzekoz aurrera redaktatua, holan:

Ukatu diete abokatuei visitea aztertzeko espetxeen egoerea
edo
Udatu zaie advokatuei visitzea aztertzeko egoerea hon espetxeak

Ez al da hobeto ulertzen, ez al du gure enteleguak hobeto ulertzen eta interpretatzen mezua, zein da importanteena an periodismoa? Kommunikatu ideiak bata besteari. Bai, ezta?

Jo behar erdarara tzat ulertu euskarazkoa

Batzutan ez da zeozer ulertzen eta da ondorioz opakoa, batzutan da lexiko opakoa baina baita ere beste batzutan izan ahal da mezua' opakoa, mezu opakoa zeren ez da ikusten mezua eta ezta interpretatzen ahal.

Lehenengo paginan irakurri ahal da hau titulua eta subtitulua (Berria, eguena 6 uztaila 2006):

Titulua:
Garzonek ez du Batasuna-PSE bilera galerazi, eta debekuak "eduki politikoa" lukeela dio

Subtitulua:
Garzonek argudiatu duenez, debekuak "guztiz gainditzen du" Batasunaren jarduerak etetea agintzen duen 2002ko ebazpena

Nola nik ez dut ulertu ahal izan zer da argudiatzen duena Garzon-ek (-debekuak "guztiz gainditzen du" Batasunaren jarduerak etetea agintzen duen 2002ko ebazpena-) behar izan dut joan eta irakurri beste periodiku batean versione erdarazkoa hon hori notizia.

Jakin nahi nuke zenbatek, zein porzentaiak, ulertu du hori artean sartu direnak irakurtzera, kontuan hartu gabe porzentaia artean euskaldun guziak (alphabetatuak eta gabe alphabetatuak), diot soil kontuan harturik irakurri dutenak. Ni ziur naiz ezen porzentaia hori, artean soil esan dugunak, ez da heldu ere minoria batera. Hori da nire intuitionea edo susmo eta perzeptione subjektivoa baina duena zati handi bat tik realismoa. Titular batek behar du izan ulertua ganik maioria handi batek, ia guziek.

Hara bada zer esan du Garzonek, (Gara, eguena 6 uztaila 2006):

Añade -Garzón- que la petición de impedir el acto "excede absolutamente" de la resolución de suspensión de actividades de Batasuna.

Komparaketa hontan -gogoraturik ez litzateke zertan ibili behar komparatzen textuak hon interhizkuntzak dadin ulertu ahal zer dio textu batek an hain hizkuntza- ikusi ahal duguna da dago oztopo eta beheaztopo syntaktikoa redaktatzeko baina baita oztopo eta behaztopo lexikalak edo terminologikoak, non ezkenean bilakatzen da informationea' informatione opakoa edo ineffektivoa eta alferrekoa.

Importanteena hemen reflexione hontan da ze problema hori, problemea, problema handi hori dago an strukturea hon hizkuntza eta-ez an hain redaktore edo morroi individual hortan. Nork uste du ezen da hori problemea problema individual bat hon redaktore txarrak?

Ordeneak -syntaxiak- ba du importantzia handia eta ere transzendentala

Lehendik ere ba nuen gogoa izkiriatzeko buruz thematika hau, zeinaz aski luze jada dut izkiriatu lehenago ere, baina joan zait atzeratuz eta atzeratuz, hau dela eta bestea.

Halan noiz joan nintzen ospakizunera hon Noaingo bataillea eskuratu nuen propagandea hon Nabarralde non aurkezten zuen bere burua honela:

Nabarralde, memoria historikoa, Vasconiako ondarea, nafar Estatuaren ezagutza, euskaldunek propio zituzten erakunde libreak berreskuratzea sustatzen duen ekimen sozial bat da, jende sare bat.

Zein textu izan ahal zen errazago kontuan izanik zenbait parametro kommunikativo eta reirakurririk textua behintzat behin berriro, hontara:

Nabarralde da ekimen sozial bat, jende sare bat, sustatzen duena memoria historikoa, Vasconiako ondarea, nafar Estatuaren ezagutza, euskaldunek propio zituzten erakunde libreak berreskuratzea.

Dakigun lez textuak ez reirakurtzeak dakarz ondorio kommunikativo latzak, zerengatik ez bait dago kriteriorik expressatzeko ongi, zuzen eta diskursivoki kin irakurlea.

Ostera, gaur hemen Lekeition hartu dut propaganda bat eskatuz firmak tzat hain ekimen, konpontzeko arazoa hon etxebizitzak. Honela dio:

Firma bilketa honen bidez, Lekeitioko udalari, etxebizitzaren arazoa konpontzeko bidean, talde eta partidu politikoekin mahai baten esertzeko eskatzen diogu.

Non errazago litzateke hontara redaktatua:

Firma bilketa honen bidez, Lekeitioko udalari, etxebizitzaren arazoa konpontzeko bidean, eskatzen diogu esertzeko mahai baten talde eta partidu politikoekin.

Edo

Firma bilketa honen bidez, Lekeitioko udalari, etxebizitzaren arazoa konpontzeko bidean, eskatzen diogu esertzeko mahai baten kin talde eta partidu politikoak.

Kompara dezagun bi possibilitate syntaktiko differente

Lehenago ere ari izan naiz buruz possibilitate syntaktikoak, nola hobeak dira forma batzuk ezi besteak eta behar litzateke kontuan hartu hori ezen behar genduke hobetsi ere praktikan forma effektivoagoak. Halan gaur ere irakurririk egunkari Berria (barikua, 30 ekaina 2006) nahi dut komparatu hango bi struktura syntaktiko, direnak differente eta bata indudableki hobea informativoki ezi bestea.

Lehenengo paginan irakurri ahal dugu:

Sektoreak euskara hutsezko hedabideak sustatzeko eskatu dio Jaurlaritzari

eta notizia horren barruko titularra da:

Euskarazko eskaintza indartzea lehenetsi dezan eskatu dio sektoreak Jaurlaritzari

Orai dugu komparatuko bi titularrok aldetik kalitate informativoa eta deskursivitatea. Hortako bi titularrok jarriko ditugu an bi modu possibleak.

Sektoreak euskara hutsezko hedabideak sustatzeko eskatu dio Jaurlaritzari
eta
Euskara hutsezko hedabideak sustatzeko eskatu dio sektoreak Jaurlaritzari

Beheko possibilitate hori, zein ez dute erabili, iruditzen zait onena duda barik.

Eta beste bigarren titularrean:

Euskarazko eskaintza indartzea lehenetsi dezan eskatu dio sektoreak Jaurlaritzari
eta
Sektoreak euskarazko eskaintza indartzea lehenetsi dezan eskatu dio Jaurlaritzari

Hemen bigarrenean -an bigarren barruko titularra- iruditzen zait da possibilitate onena zein irabili izan dute.

Beraz hobekotzat hartzen ditut hauek:

Euskara hutsezko hedabideak sustatzeko eskatu dio sektoreak Jaurlaritzari
eta
Euskarazko eskaintza indartzea lehenetsi dezan eskatu dio sektoreak Jaurlaritzari

Eta eskasagotzat beste bi hauek:

Sektoreak euskara hutsezko hedabideak sustatzeko eskatu dio Jaurlaritzari
eta
Sektoreak euskarazko eskaintza indartzea lehenetsi dezan eskatu dio Jaurlaritzari

Ikusi ahal den lez klaru' jokatzen ahal da eta da jokatzen differente baina ere kin resusltatu informativo differenteak.

Aquarellak edo urmargoak (purismo lexikalak ba dirau)

Batzuk uste dukete agian jada ez dago euskaran purismo lexikalik zeren ez da gehiago izkiriatzen urrutizkina edo txadona edo ingurraztia eta horren antzekoak. Baina purismo lexikalak hortxe dirau nola gaixotasun khroniko endemikoan an euskara.

Esaterako gaur (Berria, martitzena 27 ekaina 2006) lehenengo paginan irakurri ahal dugu:

BECKMANNEN ALDE INTIMOA

Artistak paperean egindako urmargo eta pastelen erakusketa jarri dute Guggenheimen

Aquarella ipini ordez ipini dute urmargo. Gero ipinteko aquarellista ipiniko dukete beharbada urmargista edo urmagozle edo urmargoztaile edo urmargante edo ... , ez dakit. Behar lukete jakin direlako euskalzale kultuok ze da aquarella hitza hitz international amankommun bat esaten dena berdintsuki hizkuntzarik gehienetan.

Halan konsultatu ahal da edozein lekutan esaterako in internet (edo baita nire liburu titulatzen Euskarazko arrotzhitzak, non ikusten ahal dugu, 41 or, ze da alemanez Aquarell, inglesean aquarelle, frantzes aquarelle, italiano acquarello, espainol acuarela, portuges aguarela).

Irakurri ohi dugun euskarea da askotan, lar askotan, inasekiblea tzat euskaldun normala eta ere tzat personea duena nivel kultural poxi bat minimoki elevatua tik pobrezia inkulto rasoa.

Biek ala biek (?)

Lantzean behin entzuten dut, esaterako, televisionean, tv-n, ETB-n, honako esaldia (dicho, ez frase) eta nola nik ez dut ulertzen nator laguntza eske ia ulertzen dut kin laguntzea hon norbait.

Entzuten edo entzun ohi dudana da:

Biak ala biak .... gehiturik gero zeozer.

Jakin nahi nuke zer differentzia dago, baldin balego, artean esatea, esaterako, biak ala biak pozik sartu dira autobusean edo esan biak pozik sartu dira autobusean.

Differentziarik dagoen nahi nuke jakin, berba batean nahi dudana jakin da ea zer da hori: biek ala biek ....

Mesedez, lagundu niri (lagun iezadazue).

Nahi ez. Erraz edo errazago nahi ez.

Esaterako titular hau (Berria, in internet, eguaztena 21 ekaina 2006) izan ahal zen errazki errazago baina antza ez da nahi, explizitoki eta jakinaren gainean ez da nahi, klarki ez da nahi, eztakit zeren izenean. Ez da nahi izan. Mintzo delarik buruz dioena hak Chomsky linguista eta philosophoak dio ze dio Chomsky-k hau

Elkarren aliatu dira Bush eta Bin Landen zibilizaioen talkara garamatzatelako

Baina nahi balitz, nahi balezagu, redaktatu ahal da hori mezua errazago, errazki gainera anitz errazago, esaterako, hontara:

Elkarren aliatu dira Bush eta Bin Landen ze (edo zeren) zibilizaioen talkara garamatzete

edo

Elkarren aliatu dira Bush eta Bin Landen ze (edo zeren) garamatzate zibilizaioen talkara

Zergatik ez da nahi hobea noiz hori egiten ahal da erraz-erraz? Nik ezin ulertu, nork bai? Ala ote dira bi possibilitateak, bi variableak berdin erraz ulertzeko (eta ere irakurtzeko voz goraz: garamatzatelako [viva gu!])?.

Asko, luze itxaron behar (eta lar?)

Gustatzen zait hartzea eta hartzen ohi dut exempluak realitatetik, tik realitate soziologiko egunerokoa; esan ez dezan ere nehork ze kommentzatzen dut exemplu hypothetiko theorikoak, direnak nire "masturbatione antzu" asmatuak.

Halan izanik ni gaur Armentian in Araba Euskaraz' ikastolen besta (eta euskararena) sartu naiz visita egiten Armentia-ko basilikeari. Nola sarreran ba dagozen triptiko (orriak, hiru parte edo tolesdura dutenak) batzuk hartu dut bat eta poztu naiz ze zegoen bilingueki izkiriatua eta gainera ondo izkiriatua euskaraz, esan nahi bait dut ulergarri (zein azken hau ez da ikusten sarri, zoritxarrez). Hara informationea hon hori triptikoa:

ARMENTIA
(Espacio vital Gune garrantzitsua)

Hainbat hilabetez lanean aritu ondoan, Armentiako San Prudentzio basilika birgaitzeko lanak ikusgai egongo dira, Vital Kutxak berriro martxan jarri duen bisita gidatuen programari esker.

Eta gustatu zait textutxoa ze ulertzen da ondo gabe bortxatu irakurketea eta irakurlea (egia esan, hobeto, gabe lar bortxatu irakurketea eta irakurlea). Baina ohartu naiz ze hori delako esker hori dago lar atzean eta etorri orduko irakurlea esker hortaraino sartzen zaio hainbat informatione zein beharbada ez zaio importa eta importarik ere dago delako esker partikula postpositivo hori lar atzean eta azkenean.

Halan askotan euskara mintzatuan, realitate sozialean esan ohi da eta da entzunten honakoak: Jainkoari eskerrak baina baita ere eskerrak Jainkoari, edo eskerrak zure informationeari orai ba dakit bihar... eta holakoak.

Dudarik ez dagoen lez ze holako euskal textuak dira traduktioneak hon original erdarazkoa jo dut irakurtzera originala zeina bait da hau:

Tras muchos meses de trabajo, Caja Vital Kutxa reanuda el programa de visitas guiadas a las obras de rehabilitación de la Basílica de San Prudencio de Armentia.

Nik "konpontzeko" nolabait lehen aipatu problemea -hon partikula postposivoa, (... esker)- izkiriatzen nuke honelatsu:

Hainbat hilabetez lanean aritu ondoan, Armentiako San Prudentzio basilika rehabilitatzeko lanak ikusgai egongo dira eskerrak Caja Vital Kutxak berriro martxan jarri duen bisita gidatuen programea.

Niri iruditzen zait hau possibilitatea -ez horregatio bakarra- da hobea ezi goian zetorrena. Nik holan uste daroat, zuk ez? Zergatik, baina?

Nik bi bider, ea zuk zenbat

Artikuletan agertzen dira "zurgaturik" zenbait mezu agertzen direnak artikuluan barruan zeren konsideratzen bait dira horiek esaldiok hagitz signifikatuvo edo relevante barruan dionaz eta dagoz "amu modura" tzat irakurlea sar dadin irakurtzera artikulu osoa. Seguruenez horiek txatalok ba dukete izenen bat artean behintzat journalistak, baina nik ez dakit eta orai ez du importantziarik horrek delako izenak.

Halan gaur (Berria, martitzena 13 ekaina 2006, plaza 45 or) datoz bi holako aipu zein nik lehenengo behar izan dut irakurri bi aldiz astiroso konturatzeko zer dakarren, ea zuk irakurle zenbat behar duzu, hara aipu lehenengoa:

"Emakumeok gure ingurukoek egiten duten horren errua geure gain hartzen dugu"

Nik, esan dudan lez, bi bider behar izan dut irakurri konprenitzeko ze

"Emakumeok gure ingurukoek egiten duten horren errua geure gain hartzen dugu"

Ezen,
"Emakumeok geure gain hartzen dugu gure ingurukoek egiten duten horren errua".

Eta bigarren aipua ere (zein aipuak egiten eta ezartzen dira nola "amuak" tzat irakurlea sar dadin artikuluan) niri kostatu zait.

"Gure bizitzaren argazkietan atzekaldean dagoen hormigoizko eraikin gis bat da gatazka"

Zer behar du egin irkurle xume batek zeinak ez daukan ohiturarik lar irakurtzeko euskaraz eta ez adore euskalzalerik gaindika? Ez al da normala -esan nahi bait da, gehienek egiten dutena- pasatzea erdarara non ez dira (ez zaio) sortzen horren problema handiak? Ez al da normala eta gainera inteligentea?

Mezu, informatione eta pensamendu segmentatua kin etenak tartean

Hara zer irakurri ahal da (Berria, zapatua 10 ekaina 2006, euskal herria, 17 or):

VWko langileen batzordeak oraindik ez du zuzendaritzaren proposamena balioetsi

VWko langileen batzordeak oraindik ez du [.................................................] balioetsi

Hemen, irakurketa hontan dago eten bat eta eten hortan da tartekatzen zeozer gero berriz konektatu beharrekoa -konszienteki edo inkonszienteki- segitzeko kin loturea edo pensamenta zein lehen eten da. Etenik bako textua hontara litzateke:


VWko langileen batzordeak oraindik ez du balioetsi zuendaritzaren proposamena

Batek esan baleza:

Aitak oraino ez du bazkaria jan

guziok ulertuko genuke primeran zer esan da baina esan baleza beste forma possible hontara:

Aitak oraino ez du jan bazkaria

Nik esanen nuke ze bigarren mezu hau hobea da zeren ez du eteten verbua -ez du jan- eta hortaz mezua da logikoago eta bizkorrago aldetik igorri mezua ri irakulea edo ri entzulea. Argudiatzen ahal da edo rebatitzen zeozer? Ahal lezanak egin beza.

Mozkor gagozela edo metaphorikoki

Esaterako televisioneko informativoetan (ETBn) noiz entzuten dugu erabiltzen dute eskarmentu hitza ordez experientzia da lotsatzekoa eta ere errespetu gutikoa tzat audientzia euskalduna, da euskararen degradatione arrunt bat, lar arrunta (bidebatez jakin bezate horiek ere ze' ez dira synonymo arrunt eta normal).

Jakin bezate informativokoek ze horrek -equivalentzia horrek, experientzia = eskarmentu- ez du valio baizik nola metaphora edo metaphorikoki edo bestela noiz gagozen mozkor, nola ez dut uste egoten ohi dira ETBko informativokoak noiz ari dira lanean, lan eta zerbitzu publikoan.

Ote litzateke argiago informativoki?

Segurua da ze ba da differentziarik artean redaktatu modu edo forma batean edo bestean. Horrek bere eragina dauka informationean hartzen duena irakurleak, forma batzuk dira effektivoago ezi besteak, batzuk dira soliago eta besteak aitzitik zurrunago, batzuk airosago eta positivoago eta besteak nekeago eta zailago. Orduan ez da berdin redaktatu modu batean edo bestean, izanik ere bi formok ere korrektuak. Da nola automobilak zein batak eroaten zaitu eroso eta arin eta besteak kankarro bat bai zaitu eroaten baina nekez eta deseoroso edo bedere deserosoago.

Gaur (Berria egunkaria, barikua 9 ekaina 2006, euskal herria harian, 9. or) agertzen da hau titularra:

Patxi Lopezek baztertu egin du PSE-EEren eta Batasunaren arteko akordio bat

Hau titularra ez danik korrektua, nire ustez, ez luke nehork esango, baina ba dira forma possible differenteak hori redaktatzeko bat baino gehiago. Esaterako:

PSE-EEren eta Batasunaren arteko akordio bat baztertu egin du Patxi Lopezek

Baina komparatzen balira bi phraseok esan ahal da ezein duda barik ze bat da -informativoki- askoz effektivoago eta diskursivoago ezi bestea, dela hobea egunkariak redaktatua ezi nik ezarria modu hypothetikoan. Bada dudarik ez dago bat da hobea ezi bestea. Baina da dira forma possible oraino hobeak eta effektivoagoak eta diskursivoagoak. Hara batzuk:

Patxi Lopezek baztertu egin du akordio bat PSE-EEren eta Batasunaren artean

edo

Patxi Lopezek baztertu egin du akordio bat artean PSE-EE eta Batasuna

Ez ote dugu behar txerkatu eta analysatu onena edo bedere hobea litzatekeena? Ez ote du hori ahalegina euskaldun irakurleak eta ere euskarak? Ez al du zentzuzkorik ezer hemen izkiriatuak? Non dira irakurleon zuzenak?

Ikusten dira ere -zorionez- hobeto redaktatuak

Gaur (Berria, eguaztena 7 ekaina 2006) lehenbiziko notizia hauxe da

Zapateroren gobernuarekin "harreman guztiak" hautsi ditu alderdi popularrak

eta subtitulu bat da hauxe:

Raxoik esan du ez dutela babestuko Gobernua harik eta hark PSE-EE Batasunarekin batzertzeagatik lotsa agertzen ez duen arte

Hau subtitulua da strukturalki -syntaktikoki- asko hobea ezi normalean redaktatu ohi direnak ze ordez izkiriatu Raxoik esan du ez dutela batestuko Gobernua (erabilirik modu effektivoago eta kommunikativoagoan) ahal zuten ostera izkiriatu nola ohi dute sarri Gobernua ez dutela babestuko esan dut Raxoik (hautaturik modu traketsagoa informatzeko jendea). Baina phrasea -ideia informativoa- da luzeago nola gorago izkiriatu dugun lez:

Raxoik esan du ez dutela babestuko Gobernua harik eta hark PSE-EE Batasunarekin batzertzeagatik lotsa agertzen ez duen arte

hemen gehitu dute -informativoki, hortaz soil ari gara orai- elementu temporal bat, harik eta (nik uste daroat ze hobe litzateke harik-eta) zeinek prepositivoki avisatzen gaitu ze sartzen gara phrase temporal batean eta hori gatik amaitzen da kin arte partikulea.

Raxoik esan du ez dutela babestuko Gobernua harik-eta ........ arte

Baina trankilki izan ahal zen gabe repetitione hori, holan:

Raxoik esan du ez dutela babestuko Gobernua harik-eta hark PSE-EE Batasunarekin batzertzea gatik lotsa agertzen ez duen

Edo baita, logikoago, informativoki prefosta' nahirik informatu irakurlea:

Raxoik esan du ez dutela babestuko Gobernua harik-eta hark agertzen ez duen lotsa (lotsea) batzertzea gatik PSE-EE Batasunarekin

Edo areago oraino honetara ere ahal litzatekeela:

Raxoik esan du ze ez dute babestuko Gobernua harik-eta hark agertzen ez duen lotsea batzertzea gatik PSE-EE kin Batasuna