Hitz ederrac, baina zembaterainoco eguiac?

Oraingo egunetan egonic etche barruan haimbat ordu ibili naiz garbitzen zembat paper moltzotuac. Halan aguertu zait tartean GAUR8 supplementua (28 apirila 2018) non dioen bere interviewan Miriam Urkia euskaltzain osoac bere gogoetac buruz euscara eta iharduna hen Academia. Textuz edo interviewaz aparte dathor nambarmenduric letra handiz ondoco aiphua

"Gauza dezente aldatu ditugu, hain zuzen ere gizartea aldatzen ari delako, eta akademia batek egokitu egin behar du horretara derrigor"

Venetan hitz ederrac horiec. Mintzo da buruz nola Academiac behar du egoquitu societateari edo gure casu hontan ki euscaldunon collectivitatea. ezen ki realitatea egungo aldicoa.

Ez al du uste hortaz Miriam Urkiac eta hortan hemen Academiac ongui legoqueela casu emanic egungo collectivitate sociologico euscaldunari emaitea correctotzat -ere?- ondoco verba internationalac

video, vitrina, vitamina, violatu, privilegio, preventivo, vaginitis, vampiro, vandalo, vandalismo, solventzia, varietate, renovatu, vegano, vitalismo, univitelino, bivitelino, invulnerable, ... etc luzea. 

Non dagoz aiphatu aldaqueta eguin direnac? Zer tcharric luque holaco goico hitz internationaletan sartzea v letrea?, ez al litzateque egoquitzea -Academia ere- egungo mundura? Aguertzea munduari eta munduan presentablequi? Ala nahiago aguertu impresentablequi?

Aitzaquia gabe hobeac?

Dudanean iracurri ondoco titularra (Gara, interneten)

"Terrorismoaren" aitzakia erabili du Parisek gaixo dauden presoac aske ez uzteko

otu zait ez othe litzateque titular hobea beste antzeco baina differente hau

"Terrorismoaren" aitzakia erabili du Parisek ez uzteko aske gaixo dauden presoak 

edo ere hau

"Terrorismoaren" aitzaia erabili du Parisek ez uzteko aske presoak ze dauden gaixo

Ranking communicativo batean auquera bakoitza legoque nivel differentean.

Ikusi, observatu, gogoetatu eta, ahal luenac, atera consequenciac

Dugu iracurtzen gaur Gara eguncarico lehen paginan ganic Nerea Perez Iguaran photographoa

"Eskuekin bigiekin ikusten duguna baieztatzen dugu" 

aitzitic an eguncarico barruco 30. or dakarrena mezu berbera gaztelaniaz dio

"Necesitamos confirmar con las manos lo que vemos con los ojos" 

Bai, bai dezagun mezuoc (euscarazcoa eta gaztelaniazcoa) ikusi, observatu eta, ahal luenac, atera consequenciac.

Eri arduragarriac

Iracurri mesedez titulua berriro. An ETB1eco informativoac entzuten dut ari zirelaric informatzen buruz eurovirusa Italian arartez Ane Irazabal corresponsala hen ETB explicatuz hango erien edo gaisoen gorabeherac ze Italian eguinen dute hain tratamentu delacoa kin  

eri arduragarriac. 

Nola ez nuen ulertzen zer izan ahal zen delaco collectivo hori hen eri arduragarriac jo dut hizteguira. Elhuyar hizteguiac dio ze arduragarri adjectivoa gaztelaniaz da

inquietante, transcendental, considerable. 

Ez daquit zer iracurrico zuen Ane Irazabal corresponsalac italianoz baina iruditzen zait ze baldin consultatu balu Elhuyar seguruenez zegoena italianoz zen zeozer antzeco kin inquietante (edo aguian baina gutiago probablequi kin transcendental edo considerable). 

Edozelan ere rebatituz dakarrena Elhuyarrec, zeren Ane Irazabal corresponsalaren esana hemen nire commentarioan da tangencialeco zeozer, esaten dut ze arduragarria euscaraz esan nahi du ardurea hartzea merezi duena eta izanic verba bat gainera ez-universala euscararen universoan dagoelaco bere bizitza real sociologicoa acaso lar lerratua ki eremu dialectal occidentecoa, sarthu gabe ea ardura hori den inquietantea, transcendentala edo considerablea (edo total hil-hurren berehalacoa, edo ...).

Ez dut uste ere ezein euscaldun naturalec, zeina ez dago kutsatua kin purismoa arartez hiztegui kutsatuac edo ambiente puristea, ezen edozein euscaldun naturalec hartzen ditu 3 horiec adjectivoac (inquietantea, transcendentala edo considerablea) nola euscarazco verba normalac. 

Ezen 3 auquera horiec dira guztiz normalac eta naturalac arten euscaldun naturalac baina, bai horregatio, kin significantza differenteac nola ikusten dugu hemen azpian 

eri inquietanteac 

eri transcendentalac 

eri considerableac  

Zergatic ez du merezi euscara realac ze bizi da gure artean errespetu guehiago? Nola ze behar litzateque ikusi reflexatua an hizteguiac.

Uste nuen, baina antza oker

Aurquitu naizenean kin

ziugabetasun 

hitza pensatu dut (eguinic analysia bere parteena) ze hori hitza da guc euscaraz, euscara real sociologicoan, esaten ohi duguna

inseguritatea. 

Baina consultaturic Elhuyar hizteguia ikusi dut ze

ziurgabetasuna 

da erdarazco

incertidumbre. 

Aitzitic gaztelerazco

insegururidad 

da (edo dateke?) baita consultaturic Elhuyar non emaiten duten hortaraco lau auquera direnac

ziurtasunik eza, 

edo segurtasunik eza, 

edo ziurtasun-gabezia, 

edo laugarren auquerea segurtasun-gabezia. 

 Ni nago hori iracurriric durduzatua, zeri lotu ez daquidala mentalqui eta uste darodala ze sartzen garoezela (intentione hoberenarequin seguruenez) an labyrintho axfisiantea eta ineffectivoa.

Jaquin dut orain

Bethi goaz zerbait ikasten edo desikasten. Ba da an ETB1 televisionea programma bat deitzen Itxi Liburuak zein seguitzen dut zeren dut gustuco zeren zait interesatzen arlo historicoa zein tractatzen da hor pean beguirapena hen Gaizka Aranguren.

Hala atzocoan zein titulatzen zen Zugarramurdi Sorginak ikusi dut izquiriatua eta entzun dut baten baino sarriago iruditegui hitza esateraco sorginen iruditegia. Nahiz ulertzen nuen irudi hitza eta ere -tegui  subfixua ez nuen hartzen zentzuric edo mezuric nire entheleguan tzat iruditegui terminoa. Beraz, consultatu dut telephonoan Elhuyar hizteguia jaquiteco zer izan ahal zen izatecotan zerbait. Eta bai han zethorren. Zembatec esateraco tikan blog honen iracurleac daquite zer da iruditeguia?

Elhuyarrec dakarrena da

iruditegi

1 iz. escenario, escena

baserri bateko sala izango da iruditegia: el escenario será la sala de un caserío

Iruditzen zait niri ikusiric hori goicoa ze sortu dute tzat escena gaztelerazcoa irudi camuflatua  (zein ez da total eguia zeren irudi normalean da imagen non ez dira synonymoac behintzat gaztelaniaz escena eta imagen), guero tzat escenario behar izanic asmatu zeredozer nombaitetic athera dute iruditegui purismoa. 

Baina verba batean galdetzeco zembat euscaldunec ulertzen dute soginen iruditegia? Da hori euscaldunoc ulertzen ez dugun euscara. Euscaldunon euscarac ez duque valio horientzat zipitzic antza. Futitzen dira euscaldunez.

Poztu nau ikusteac

Poztu naiz ikustearequin oinohar  hau an ETB1eco informativoac buruz Emacumeen egun internationala Donostian

Manifestazioa arratsaldeko seietan Boulevarretik 

Consultaturic an Elhuyar hizteguia jaquiteco gaztelaniazco boulevard hitza nola da euscaraz dakar ze hori hitza euscaraz da bulevar.

Bidenabar esan ze ethorri zait gogora nola orain urthe batzuc Durangoco Azocan esan nion nic ki orduan zen euscal academia buru Jean Haritschelhar ezen nic ba lequien nola izquiriatzen zen boulevard zeren pasiatua nintzen Parisen hango boulevardetan. Ez zioztan Haritschelharrec deus arraposturic eman nic esandacoari.

Ez dute nahi respetatu realitatea

Idioma guztiec ba dituzte verbac hartuac beste batzuetatic. Halan euscarac esateraco hartua du guc esan ohi daroaguna arcondara -leku batzuetan alcondara- hartua euscarac tikan arabe hizcuntza, baina izanagatic ere hartua campoco hizcuntza batetic hartzen da euscarazco verbatzat hori, exemplu hontaco, arcondara verbea casuraco.

Halan gaur entzun dut an ETB1 informativoac ze Azcoitian hil dira bi gazte Baracaldocoac suac erreric an tchurrodenda (edo txurrodenda) bat. Nic daquidala hitz hori %100ean erabili ohi da tchurreria (edo txurreria). Zergatic ez hartu hitz hori -nola arcondara- zeren bait du erabilten herriac, euscaldunoc, gainera %100ean tchurreria (edo txurreria)?

Confirmatu nahiric nire zalantzac eta duda balantzatiac ikusi dut badazpada nola dakarren Elhuyar hizteguiac erdarazco churreria hitza eta dakar txurro-denda.
[Concretatu nahizta da zerbait marginal ze Azcoitico tchurreria hori ez da izan denda bat baizic da izan furgoneta bat aparcatua bide bazterrean zeinac su hartu duen eta hil Baracaldoco bi gazteac]

¿Zer impedimentu mental egon ahal da onhartzeco realitate socialeco hitza tchurreria (edo txurreria)? Zeren arrazoiz refusatzen da gu euscaldunon mintzoa, realitatea? Othe da gu egungo euscaldunon euscara lar tcharra, arbuiagarria eta impresentablea? Zegatic?

Mezua eta hori mezua recomposatua. ETB1

Noiz dudan iracurri an ETB1 informatiovoac oinazpico ondocoa (ostirala eguerdia 6 martchoa 2020)

Lan munduan ere, emakumeek berdintasuna aldarrikatzen jarraitzen dute 

pensatu dut ze hori mezua ahal da recomposatu redactaturic differentequi baina izanic hobea informativoqui edo communicativoqui. Nic holan recomposatu dut

Lan munduan ere, emakumeek jarraitzen dute aldarrikatzen berdintasuna 

Ez al da auquera alternativoa hobea beguiraturic arlo eta qualitate informativoa. Ez al dute -professionearen obligationez ere- reflexionatu behar buruz honaco triquimailuac direnac professionalac hen informationea?

Ez da onhargarria, da inonhargarria

Neure telephono mobilean beguiratzen dut Elhuyar hizteguia tchitean pititean noiz dudan dudaren bat buruz hain delaco hitz jaquin bat. Eta holan eguin dut orain noiz iracurri dudan editorial baten titulua zeina da "Tribunales incompatibles con la democracia" (Gara, 2 martchoa) jaquin nahiric nola dakar Elhuyarrec hori hitza

incompatible. 

Hara ba dakarrena horrec hizteguiac

bateraezin, elkarrezin, bateragaitz, elkargaitz 

Bada, nahi nuque jaquin curiositatez nola euscaratzen luque Elhuyarrec editorial delacoaren titulua ezen Tribunales incompatibles con la democracia.

Lau possibilitateac segun Elhuyar lirateque hauetchec 

Tribunal bateraezinac kin democratia 

Tribunal elkarrezinac kin democratia 

Tribunal bateragaitzac kin democratia 

Tribunal elkargaitzac kin democratia 

Euscal iracurleac, hau da euscaldunac, captatzen edo incluso soil ulertzen ahal luque mezu berdina zein kin

Tribunal incompatibleac kin democratia? 

(erabiliric edozein orthographia esateraco inkonpatibleak ordezta incompatibleac)
Horiec auquera lexicalac al dira onhargarriac ala inonhargarriac eta refutableac?, edo incluso ulergarriac? Noizco mea culpa edo autocritica minimum ttipiena? Ez da verba concreto horren contua soilic zoritcharrez.

Quosque tandem Elhuyar aitzina bide incorrecto, inulergarri eta inefectivo hortan?

Eguin behar ez liratequeen trampa caltegarriac

Iracurten dut Argia euscal astecarian ondocoa (nº 2.679, 01 martchoa 2020)

"Euskarak ez du lanpostu publiko baterako derrigorra izan behar" 

Carolina Darias, Espainiako Lurralde Politikarako ministroa 

Nola aiphu hori dago sarthua artén cacotchac "..." ze adierazten dute dela aiphu literala harritu naiz eta dut topatu interneten nola zen hori aiphua literalqui gaztelaniaz. Eta hara da hauxe

"El euskera no debe ser un requisito para acceder al empleo público" 

Orduan ikusten dut clarqui ze euscal translationeac dioela -Argia astecariac hemen orain- ez dioena ministroac. Gaituela trompatzen emanic informatione gutienic camuflatua eta ez aiphu literala eta minimoqui gardena behar litzatequeena honelaco affairetan, trompagarria eta maneiatua verba batean. Nic honelatsu traducituco nuque lorturic traductione hobea eta hurbilagoa ki originala hen ministroa. Hara,

"Euscarac ez du izan behar baldintza sartzeco emplegu publicoan" 

Traductioneac behar du bethi fidelitate minimum ineludible bat ki originala batez ere noiz "saltzen" da nola aiphu literala.

Aldatu bai, aldatu ez orthographia an campotico hitzac

Gure artera ere heldu da coronavirus virusa (holaxe juntu izquiriatua) azquenean zoritcharrez. Hori virusa -coronavirusa- baina euscaraz dugunean iracurtzen aguertzen ohi zaigu honela "koronabirusa". Aitzitic bere homonymoa deitu dutena covid 19 [ezabatu nahiric coronavirus izenaren durundu social tcharra] aguertzen zaigu horrelaxe gaberic eguin cambio orthographicoaric ezen holaxe covid 19 noiz ipini ahal zen tranquilqui kobid 19, nahi izanez guero.

Zein litzateque logicoago ezen izquiriatu coronavirus nola koronabirus edo covid 19 izquiriatu nola kobid 19?