(...lako ≠ bait ...) dira semantikoki differenteak

Irakurri ahal dugu (Berria, ostirala otsaila 25, 2011)

Bost laguni 106 urteko zigorra jarri diete, prostituzio sare bat salatzeagatik Giraldo hil zutelako

arrazoi bat nahi denean markatu euskaraz erabili ahal dira aukera differenteak (behintzat hiru bai):

1) bait ... (Berandu nator eskapatu bait zait autobusa)

2) ...lako (Berandu nator autobusa eskapatu zaidalako)

3) ... eta (Berandu nator autobusa eskapatu zait-eta)

Baina hiru aukerok ez dute eremu (edo signifikantza) berbera. Nahiz-eta mintzatu ahal da konzisoago hori hon "bait ..." strukturea da onena markatzeko subordinadak eta kausak. Gainera avisatzen du irakurlea edo entzulea lehenago ezi beste bi struktura enparauak (...lako eta ...eta).

Honela geratzen zelarik goiko phrasea

1)

• Bost laguni 106 urteko zigorra jarri diete, prostituzio sare bat salatzeagatik Giraldo hil bait zuten

2)

• Bost laguni 106 urteko zigorra jarri diete, prostituzio sare bat salatzeagatik Giraldo hil zutelako

3)

• Bost laguni 106 urteko zigorra jarri diete, prostituzio sare bat salatzeagatik Giraldo hil zuten-eta

Phrase delakoa asko hobetu ahal da ere informativoki, qualitate informativoz, erabilirik beste syntaxis bat, esaterako holaxe

Bost laguni 106 urteko zigorra jarri diete, hil bait zuten Giraldo prostituzio sare bat salatzeagatik

edo

Bost laguni 106 urteko zigorra jarri diete, hil bait zuten Giraldo salatzea gatik prostituzio sare bat

Ohar gaitezen zein hurbil dagozen -nola phisikoki hala batez ere mentalki- lotuak zigorra jarri diete eta hil bait zuten.

Ba du oindio Euskal Prensak zer ikasi nahi badu konektatu irakurlearekin, ez soil sentimentalki baizik informativoki.

Nola euskaratu

Baldin examina baten eman baliezadate euskaratzera hau esaldia (ikus, Gara asteartea otsaila 22)

"No trabajamos por, sino con Euskal Herria"

nik honela egiten nuke traduktionea

"Ez gara ari lanean tzat, baizik kin Euskal Herria"

Baina, seguruenez, tamalez, examina ez nuke pasatuko baina bai galdetzen nioke "epaileari":

zeuk zelan egingo zenduke?

Zelan egin behar da edo date hori textua euskaratu?

Nola kulturalki hala ere informativoki

Nik esango nuke ze textu hau hobetu ahal dela nola kulturalki hala ere informativoki.

Zeren bait dio textuko hasiereak
(Bakerantz, legalizaziorantz manifestazioarekin bat. Sinatzaileak: fermin muguruza musikoa, unai elorriaga idazlea, bernardo atxaga idazlea, gorka urbizu musikoa, amets arzallus bertsolaria, gari musikoa, andoni egaña bertsolaria, eñaut elorrieta musikoa, mikel urdangarin musikoa, eider rodriguez idazlea, irati jimenez idazlea eta harkaitz san vicente musikoa)

• Hemen bilduta gauden kultur eragileok euskal jendarteari larunbateko manifestazioarekin bat egin dezan dei egiten diogu.

Zein textua da hobetzen ahal esanguratsuki honelatsu' mesedetan euskalduna, mesedetan euskal irakurlea, mesedetan gu. Honelatsu

• Hemen bilduta gauden kultur eragileok dei egiten diogu euskal jendarteari larunbateko manifestazioarekin bat egin dezan.

Kompara zagun strukturalki eta informativoki

Irakurri dugu hau

Alor ugaritan aditu diren kideekin

osatu du Currinek Harreman Taldea

eta kompara zagun beste honekin gogoan hartuz qualitate informativoa

Currinek osatu du Harreman Taldea

alor ugaritan aditu diren kideekin

Zergatik eten konzeptu periphrastikoa?

Lehenago ere idatzi izan dut buruz gai hau ezen ez dela ona etetea verbu periphrastikoak, ezen horrek ez dakarrela kaltea baino irakurlearentzat. Dela gutitzen qualitate informativoa hori eginik, dela informationea' qualitate informativoa gutiago ona.

Lehenagoko spotetan hemen berton blog hontan ikusi ahal da behintzat hiru lehenagoko spotetan ditudala ezartzen linkak diakhronikoki emanak berriagotik zaharragora (soilik ditudanak aurkitu),

1 hemen,

2 hemen

eta ere

3 hemen.

Irakurri ahal da gaurko prensan -Berria, martitzena 15 otsaila 2011- titular hau

• Gipuzkoan ez dituzte aurreikusitako beste bi konpostatze plantak egingo

hor argi ikusten da ze verbua datorrela zatiturik, parte bat hemen (ez dituzte) eta zati enparaua han (egingo). Verbua, unitate konzeptual hori da bakarra (ez dituzte egingo).

Eta mezua hobea da, goratzen eta hobetzen dela qualitate informativoa verbua apurtu, hautsi, haustu barik, holaxe

• Gipuzkoan ez dituzte egingo aurreikusitako beste bi konpostatze plantak

Hemen arazoa fonetikoa da

Txillardegi, Jose Luis Alvarez-i eginiko interwievan -Berria, larunbata 12 otsaila 2011- galdetzen dio interwiev egile Iñaki Petxarroman-ek


Nola ikusten duzu euskarazko literatur eta, oro har, kultur ekoizpena?

Ondo. Hemen idazleak, normalean, abertzaleak dira, eta nahiko euskara ona egiten dute. Hemengo arazoa fonetikoa da. Bidenabar, aitortu behar zaio Atxagari, esaterako, abertzale ez izanda, Ezker Batukoa baita, euskaltzale porrokatua dela. Batzuetan James Joycerekiko antza hartzen diot. Hura irlandarra zen, eta futitzen zen hango abertzaleez. Atxaga ez… Atxagak errespetatzen gaitu.

Ni harritu nau osoki nola Txillardegik euskalzale eta euskalari relevante batek hori esatea. Ezen euskararen arazoa -eta baita agian problemea- dela phonetikarena. Nik uste ba ditu euskarak -ez badituzke- arazo eta ere problema graveagoak ezi arazo (edo ere problema) phonetikoak.

Harritu nau eta ezin dut entelegatu, konprenitu hori apreziationea, datorkena ondoren zenbait analysis. Ezin da izan hori euskararen arazo zentrala, ez da.

Bidenabar esan ze aipatzearren norbait baita relavatea euskal kulturan, Xabier Amuriza, besterik irakurri ahal dela bere liburu titulatzen "Euskara Batuaren Bigarren Jaiotza, 2010". Non harrotzen ditu maisuki Amurizak euskararen problema aktual larriak, sartu gabe arazoetan, hala nola,

syntaxia, verbua, relativoak an phrase subordinatuak, lexikoa generalean eta international amankommuna, beheranzko graduatzaileak, flexione verbal periphrastikoak, ...

Kasualitatez, deus ez dio Amurizak buruz problema phonetikoak an bere liburu mardula zeina ez bait da biribilketea hon ahuntzaren gauerdiko eztulak.

Kendu gabe meriturik eginiko lanari Txillardegik, lan determinante eta emankorra esan behintzat nire aldetik ze ezetz arazoa hemen gaur euskaran ez da phonetikoa baizik ... gorago aipaturiko zenbait arlo importante.

Handitasun edo magnitudea hon S, V, O an SVO eta SOV

Esan ohi izan da eta halan dateke generalean ezen euskara da hizkuntza bat linguistikoki konsideratuz buruz syntaxia' SOV struktura syntaktiko -duna nahiz ez zaion euskarari hain arrotz SVO strukturea, gehiago dela SOV baina duelarik ere erabiltzen SVO. Izanik S subjektua, V verbua eta O objektua.

Normalean (egin ahal litzateke estudio stadistikoa ere, nahi balitz baina ez da horregatio beharrezko) subjektua S eta verbua V dira askoz laburrago, anitez handizki lagurrago ezi objektua O.

Amak nahi du aitak asko irabaztea.

(S) Amak

(V) nahi du

(O) aitak asko irabaztea

Kontatu ahal da luzerea "Amak" S (4 letra), "nahi du" V (6 letra) eta ostera "aitak asko irabaztea" O (18 letra). Phrase gehientsuenak dute horrelakoxetsu proporzioa an magnitude edo luzeran.

Barbaritate bat da erabiltzea OVS strukturea, behintzat informativoki, buruz qualitate informativoa an egunkarietan, Berria, Gara, ...

Hegemonikoa bilakatuz doake OVS, kontranaturaz (?)

Hegemon hitz grakoak esan gura du euskaraz gidari eta hegemonikok -begirada pean hon etymologia- gidaritza, nausi edo nausitzen dena.

Nioen tituluan "Hegemonikoa bilakatuz doake OVS, kontranaturaz (?)" ze euskaraz orain, oraintsu, oraintxu, oraintxu momentuon -begirarik euskarari prespektiva zabalean- bilakatuz doala euskara an paperean -egunkariak eta mass media- OVS struktura -duna. [Ikusi lehenagotik idatzia hontaz blogean]

Non S da subjektua, V verbua eta O objektua. Hizkuntza asko, gehienak munduan dira, antza, ikusi hemen eta hemen mapa mundialean,

SVO
-dunak, nola "Algunas lenguas que utilizan esta secuencia SVO son el inglés, el italiano (pero no siempre), el alemán en oraciones principales, el francés, el español, el portugués, el swahili, el indonesio y el chino." Bestetik, esan izan ohi da izan gabe osoro egia ze euskara dela strukturalki

SOV
hizkuntzea, sartzen direla grupo struktural hortan "(por ejemplo, japonés, persa, latín)". Baina ez da sekula esan ohi izan -orai daino- ze denik euskara hizkuntza

OVS
struktura -duna, sartzen dela grupo hontan "(por ejemplo, guarijío)".

Lur harturik eta jaitsirik orain euskal prensan ohartu naiz ze hegemoniko bilakatzen ari dela OVS strukturea.

Izanik nire eretxia hori dela kausaz zeren duten ikusi (esaterako, Berria, Gara, ... izanik medio propioki informativoak) gure struktura "jator propio immakulatua", SOV dela txarra informativoki -ez duela funzionatzen ongi informativoki- eta hartu beharrean eta bultzatuz pitinka pitinka SVO dute kontranaturaz, esan nahi bait struktura bat gurean ez duena existentzia real soziologikorik ez historikorik, dute illogikoki bultzatzen OVS strukturea kasik izatera hegemoniko' izanik ere arras arrotza eta importanteago dena gutiago valio -duna an ranking informativoa. Ez hartu edo aukeratu nahiz honena dute absurdoki aukeratzen dena gutiago txarra, zeren bai ba da informativoagoa eta hobea erabiltzea OVS respektuz gure "omen jator" SOV-a baina da hala ere hori OVS gutiago hobea ezi SVO, zeinak gainera ba du euskaran existentzia aski zabala ez izanik ere karakteristikoa.

Exempluak prensatik

bat hartua tik
Berria 2011-02-09

Lurralde Elkargoaren proiektuaren oinarria aurkeztu du Batera-k

eta bestea tik
Gara 2011 febrero 09

Ipar Euskal Herriko Lurralde Elkargoaren aurrediseinua mahaigaineratu du Baterak

Laster ikusi ahal da ze hemen da erabiltzen OVS strukturea.

O (Lurralde Elkargoaren proiektuaren oinarria)
V (aurkeztu du)
S (Batera-k)

edo

O (Ipar Euskal Herriko Lurralde Elkargoaren aurrediseinua)
V (mahaigaineratu du)
S (Baterak)

Izango liratekeela horiek tituluak honela erabilirik strukturea SOV, "geure jatorra"

Batera-k (edo Baterak) Lurralde Elkargoaren proiektuaren oinarria aurkeztu du

eta

Baterak Ipar Euskal Herriko Lurralde Elkargoaren aurrediseinua mahaigaineratu du

Orain, aukerea erabili izan ez dena eta erabili ohi nahi izaten ez dena, SVO, onenena omen dena informativoki. Dezaguntzat ikus dezaguntzat geuk juzga eta valora.

Batera-k (edo Baterak) aurkeztu du Lurralde Elkargoaren proiektuaren oinarria

edo

Baterak mahaigaineratu du Ipar Euskal Herriko Lurralde Elkargoaren aurrediseinua

Labur bilduz nola nioen hasieran ezen hegemonia (nagusitzea) hon OVS da hobea ezi "geure jator" SOV-a, baina gutiago hobea ezi SVO zeina bait da hobea. Zertan ari gara euskaldunok, euskalzaleok, (Berria, Gara, ...) ?

Handicapa ezin ikusi edo ez nahi ikusi

Euskaraz ere erabiltzen dugu inglesezko handicap hitza. Erabili bai baina noiz norberak -zentzu zabalean- duenean handicapa ez da nekez baino eta denbora garrenean noiz onhartzen da ba dugula handicapik zeozertan.

Inglesez holan dakar Oxford hiztegiak

handicap
something that makes it difficult for somebody to do something

aitzitik gaztelaniaz Gran diccionario de la Lengua Española Larousse-k

handicap
desventaja, circunstancia desfavorable

Hitz hori -handicap- eta bere konzeptua hartuz esan ahal dugu ze generalki struktura batzuk (edo an tekhnologia, medizina, musika, gemometria edo zernahi) direla hobeak ezi besteak, beste struktura batzuk ez badira ere txarrak zeozer lortzenko dira gutiago effektivoak, izanik ere batzutan effektivo baina gutiago effektivo. Rankinga hon strukurak noiz kompartzen ditugun zenbait struktura komparableak (esaterako algebran bigarren graduko equationeak dira hobeak, potenteagoak aurkitzeko zenbait inkognita ezi ez lehen graduko equationeak) batzuk dira hobeak eta besteak gutiago hobeak edo dutenak handicap bat respektuz lehen gradukoak bilatze resolutivoan. Beste exemplu batean ere mathematikan, esango genuke kategoria handiagoa lukeela estudiante batek noiz ulertzen du prozesu logaritmikoa ateratzeko erro kubikoa ezi soilik ulertzeko erro karratuarena. Desarroillo mathematiko kognitivoan bat da hobea eta bestea eskasagoa, apalagoa (edo hitz leunagoekin gutiago hobea) eta ere handicap -duna respektuz lehenengoa.

Etorririk euskararen mundura ikusi dut titulu hau lehenengo planan (Berria, osteguna otsailak 3)

NaBairen zerrendak osatzen hasi dira Aralar, EAJ eta independenteak, EA gabe

lista horiek hasi dira osatzen dioenez EA gabe edo gabe Ea. Falta den bakarra da EA.

Baina exkluitu lituzketenak baldin balira esaterako sei partiku politiko edo gehiago orduan ere "gabe" exkluiente horrek joan beharko luke euskaraz, euskara traditionalean -struktura syntaktiko hortan- azkenean eta gibeletik hon talde politiko guziak. Exemplu hypothetiko batean ikusteko

NaBairen zerrendak osatzen hasi dira Aralar, EAJ, independenteak, LKT eta SWRT, EA, EB, PSN, UMD, THK, PLV eta LSF gabe

Dudarik ez dago ze exemplu hypothetiko hontan ikusten da eta sentitzen handicap strukturala hon gabe pospositionea nabarmenango ezi lehenbiko exempluan.

..., EA gabe

edo

..., EA, EB, PSN, UMD, THK, PLV eta LSF gabe

Baina struktura biak -strukturalki- dira berdin berndinak eta identikoak, baina bigarren luzea da handicap -duna, handicap informativo -duna.

Ez al litzateke komenigarri, orduan, sartu gabe skrupuluetan, behintzat an struktura luzeak pasatzera aurrera postpositionea balitz lez prepositionea. Zer luke, ez txarrik soil baizik kaltegarrik? eta ez soil informativoki?

Halan geratzen liratekeela bi esaldiok, batetik laburra kin "gabe" gibeletik eta bestetik hypothetiko luzea kin "gabe" postpositionea aurreraturik

==
NaBairen zerrendak osatzen hasi dira Aralar, EAJ eta independenteak, EA gabe

==
NaBairen zerrendak osatzen hasi dira Aralar, EAJ, independenteak, LKT eta SWRT, gabe EA, EB, PSN, UMD, THK, PLV eta LSF


Zer dago mire egitekorik? non dago? ez al dakar mesederik? zer diogu buruz qualitate informativoa? eta zuzenak hon euskaldun irakurlea izateko informatione ona?