Friday, October 18, 2019

Lexicoa: catalanez llibertat, euscaraz libertatea

Ez naiz hasico explicatzen ezen ona da izatea, euscaraz ere, lexico on, zabal, egoquia eta eguizco reala.
Horren carietara esan nahi dut ze euscaldunoc ikasi dugu arartez prensa eta tv ze

euscarazco libertate hitza 

esaten da

catalanez llibertat

Baina euscarazco pancarta guztietan ikusi dut atitzitic izquiriatua ordez-eta libertate hitza askatasuna.

Edozein euscaldunec ze barnean sarthu da an euscaren mundua daqui ze ez dira synonymo libertate eta ascatasun hitzac, nola ere munduco veterinario caxcarrenac ere ez ditu confunditzen zaldiac eta zebrac. Libertate hitza  da bizi dena euscararen universo osoan baina sufritzen du persecutionea bidegabequi, illogicoqui eta ere anhitz caltegarriqui.

Egungo epocha hontan noiz euscaraz dago biziqui bizi purismo lexicala (eta beste conceptione linguistico oker caltegarriac) ba dira hitzac daudanac persecutatuac gupidagabequi nola

radio, generatione, numero, hymno, columna, cerebro, contrario, futbolista, tennista, taxista, esperantza, subordinatu, plaza, amodio, lapitz, ... non listea litzateque ia amaigabea.

5 comments:

Anonymous said...


Diozu:


"Edozein euscaldunec ze barnean sarthu da an euscaren mundua daqui ze ez dira synonymo libertate eta ascatasun hitzac"

Alta ni eskualdana naiz eta bizkitartean ez dakit zertan diren semantikoki diferent libertate eta askatasun hitzak.

Argituko zeniguke, faborez?

Milesker.

XE

Erramun Gerrikagoitia said...

Erroteta baldin barnatu izan bazendu zure ezagutza buruz euscara poxi bat barnago behintzat haimbat nola euscaldun traditionalec jaquingo zenduque arguiro direla differente libertatea eta ascatasuna hitzac eta hitzaoc ez direla synonymo edo esangura bereco, nola ez diren animalia bera zaldia eta zebra nahiz izan oso antzeco lehen beguiratuan visualqui baina beren differentziac dira seguru guehiago ezi campoco aparientzia visual egainagarria.

Libertatea da
conceptu general conceptual bat pricipalqui dagoquiona ideien mundua eta philosophia zeinac du adierazten ez zagozela mempean edo dependentzian beste baten, ezen zagoz libre.

Ascatasuna da
ostera "solte" zagozela generalean physicoqui zeozer gatic. Esateraco esan ohi da barre eguin genduan tripa guztiac ascatu arte. Edo best exemplu hau, curva zarratu hortan haimbeste camion sobera cargatuac pasatu ondoren ascaturic dago curvaco campoco ertz guztia. Edo, haguin guztiac ascatu jacozen hartu eban kolpearequin. Edo, tchacurra ascatu. Differentea da tchacurra (edo edozein) asque egotea eta libre izatea.

Ezen, esango nuque libertatea da erdaraz esaten dana libertad eta ascatu ostera soltar, suelto. Lehenengocoa dagoquio guehiago ki mundu conceptuala eta bigarrena ki "egotea etenda edo contacto baric".

Ulertu al duzu diodana? Comprobatu ahal du nahi bazendu herritarren artean.

Anonymous said...


Erramun jauna,

Diozun guztiak badu kanore.

Lehenik, linguistek diote sinonimia perfekturik ez dagoela, hitz bakoitzak baduelakoz bere ñabardura propioa, besteak ez bezalakotzen duena.

Ongi ere diozun bezala, "askatasun" eta "libertate" hitzen eremu semantikoak ez dira identikoak, zeran bakotxa hedatzen da toki batzuetara zeinetara ez den iristen bestea, eta alderantziz. Hori argiago ikusten da bi hitz horiekin lotutako aditzekin, "askatu" eta "liberatu". Orok dakiten gauza da oinetako hariak "askatu" egiten direla euskaraz, eta ez "liberatu", edo, ongi diozun bezala, txakurra "askatu" egiten dela, eta ez "liberatzen" (non ez den presondegi batean gatibu egondako gaixo animalia bat). Gogora heldu zaut, nonbait irakurririk, nola behiala Azkue jaunari galdatu omen zion gobernadore zibil españolak itzul ziezaiola gaztelerara garaitsu hartan Bilboko karriketan eta zenbait izkributan lehentze agertzen hasia zen esaldi bat, jakin nahi zuelakoz esaldi sedizioso bat ote zen eta hartakoz gogorki punitu beharra Españako lege bihozberen zigorraz, ala esaldi inozent bat ote zen deus afrunturik ez zekarkiona Españako erresuma sentiberaren errai konstituzionalei. Esaldi hura zen, sumatua dukezunez, "Gora Euskadi Askatuta". Azkue jauna ez baitzen ergela, eta baitzekizkien bizpahiru gauza hala euskal hizkuntzaz nola Españako sikario administrativoen anpletasun intelektualaz, igorri zion arrapostu gobernadoreari erranez ezen Gora Euskadi Askatuta hitzek erran nahi zutela euskaraz "arriba Euskadi suelto". Badirudi aski izan zela itzulpen txanbelin hori desaktibatzeko gobernadore zibil kilikaren mesfida guztiak.

Ados, beraz, diozunarekin. Bainan nire mezuak ez zuen zalantzan jartzen zuk zure arrapostuan diozunetarik deus, bakarrik nahi zuen argitu, zeharbidez badere, zalantza hau: 2019. urteko euskaldun batek erraiten edo izkribatzen duelarik "Herrien askatasunaren aldeko borroka" bezalako sintagma bat, zerbait desegoki edo oker egiten ari dea?

Hori zen ene mezuaren funtsa.

Izan zite,

XE.

Erramun Gerrikagoitia said...

Conforme diozunaz Erroteta eta esquerrac contatzeaz Azkueren anecdota hori nic ez nequiena ezen

"Gora Euzkadi Askatuta" eman zuela Azkuec gaztelaniaz ki gobernadorearen galdera nola
"arriba Euskadi suelto".

Baita guehitu buruz orain noiz aguertzen den politican Ascatasuna hitza nahi dut esan ze purismoac casu hontan lexicalac dakartzala, dakarzquigula guri euscaldunoi estropezu asco zeinac ez luqueten egon behar euscaraz. Ez guenduque ibili behar itzurtzen holaco estropezuac.

Verba batean niretzat euscaraz ascatasun hitza da hitz bat eta beste differente bat ascatu kin bere orbitaco derivatuac. Uste dut ze esan duela ere Xabier Amuritzac bere liburu baten mintzatuz buruz purismo lexicala ari garela ere sartzen gure zapatetan harri coscorrac, guere caltez.

Erramun Gerrikagoitia said...

Behintzat izquirioz libertate hitza euscaraz gaur dago, beste hitz ascoren artean nola generatione eta etcetera luzea, stigmatizatua eta ondorioz persecutatua.