Lar sarri ikusten dugun structura traquets eta desegoquia

 Gaur nahi dut commentatu structura syntacticoa zein ikusi ohi dugu sarri, lar sarri euscara modernoan behintzat prensan. Halan gaur an Gara eguncaria ba datoz bi exemplu. Hara hemen (Gara, asteartea 29 iraila 2020, lehen plaia eta 18. plaia)

Lehenengoa 

"Bird" Parker, beti bihar jotzen zuen jenio musikala 

bigarrena 

"Ortze", elektriko bihurtutako lehen euskal ontzia 

Horiec mezuac hobetu ahal dira redactivoqui honela esateraco

Lehenengoa 

"Bird" Parker, genio musicala ... 

bigarrena 

"Ortze", lehen euscal ontzia ...

Iduri luque ze zembait journalistec -direnac professionalac- nahiago dute sufritu arazi ki euscal iracurlea ze erabili auquera syntactico hobeac zein dauzcagu escu menean. Zein izan al da inconvenietea erabilteco auquera informativo hobeac?

Parez pare traductionea eta originala

 Dugu iracurten an Gara eguncaria lehenbizico plaia (astelehena 28 iraila 2020)

Abigail Huertas, psikiatra

"Zer gertatuko den ez jakiten eta horregatik ez sufritzen ikasten ari gara"

barruco 2. plaian ostera dathor hori erdaraz -originalean- honela

Abigail Huertas 

Siquiatra en el hospital universitario Gregorio Marañón 

"Estamos aprendiendo a tolerar no saber qué pasará sin sufrir por ello" 

Ni hasico nintzen honelatsu 

"Ikasten ari gara toleratzen ze ..."

Xiberotarsa bat nola da expressatzen

 Iracurten dugu an Argia revista astecaria (20 iraila 2020, 12 or) ondoco titularra izanic articulu osoaren eguilea Miel A. Elustondo Zaldi Ero. Titulua da ganic Musquildico xirulari emazte xuberotarsa dioela honan

Neskek dute mantendu eta bizirik atxiki zuberotar dantza

Aisa da ohartzen ze holan ez luque esango -expresatuco- ideia hori hegoaldeco anhitzec. Casu emanic redactione hori, nola bait da eraiqui cerebroan edo intelectoan zerbait ikasi ahal dugu jaquiteco nola hobeto expressatu gure ideiac.

Desadostasunez eta tristeziaz

 Jaquin  dut an ETB1 ze izango da aste hontan 

galdeketa Italian 

baina ostera an ETB2 jaquin dut ze izango da 

referenduma Italian 

Nahiz daucadan nic tendentzia preferentziala ikusteco informationeac an euscarazco canala (an ETB1) racionalqui deliberatuz ikusten dut hobe da informatzea an ETB2 (ezen abandonatzea euscarazco canala)  zeren hor informationea an ETB2 da hobea ezen dira termino informativoac gutiago ambivalenteac edo dudagarriac. Da pena bat hori eta handicap informativo handia tzat euscalduna zeinac nahi du izan informatua.

An euscal lexicoa conceptione alarmantea

 Gaurco nire reflexione honec ez daquit zembateco durundu sociala izango du. Baina ekarrico dut plaza publico hontara ikusi dudana zein iruditzen zait da exponente lexical gravea e euscal lexicoa eta ere concretuqui an euscal hizteguiac. 

Nola naizen ni Herria astecarico abonatua 50 urthean ethorten zait astero astecaria etchera. An 3558 numeroa (3 iraila 2020) azquen orrialdea dathor articulua buruz Lapurdico deportationeac an 1794 urthea ganic Gilen Bacho. Han dio Bachoc beste gauzen artean ze 

 

Sara, Itsasu eta Azkaine "herri lotsagarriak" (infâme) deklaratuak izan ziren, 1794ko martxoan, ...

 

Seguruenez gutic hartzen duque zezentzat (ezta Gilen Bachoc ere) lotsagarri hitza ordezcatzeco infâme hitz frantzesa. Ezen ez luquete hartuco gutic antzecotzat eta gutiago synonymotzat lotsagarri eta infame hitzac. Niretzat da alarmantea ipintea "herri lotsagarriac" adierazteco "herri infameac". Esan daroe baina asqui ascoc ze egun ez dago guehiago purismo lexicalic zeren ez da yago erabilten "urrutizkina" adierazteco "telephonoa". 

Nahi izan dut beguiratu an Elhuyar hizteguia zer dakarren tzat infame gaztelerazco hitza. Hara han ikusia 

infame

1 adj./s. doilor, zital

el mundo está lleno de infames: mundua pertsona doilorrez beteta dago

2 adj. lotsagarri, iraingarri

ese tipo de acciones me parecen infames: horrelako ekintzak lotsagarriak iruditzen zaizkit

no he escuchado nunca cosa más infame: ez dut inoiz ezer iraingarriagorik entzun

3 adj. (fig.) oso txar, ezin txarrago; penagarri, negargarri, tamalgarri

el concierto de ayer fue infame: atzoko kontzertua ezin txarragoa izan zen

¿Uste al du Elhuyaec? ze euscaraz esan ahal da "herri infameac" ordezturic

kin 

"herri doilorrac" 

"herri zitalac" 

"herri lotsagarriac" [hau auquerea hobetsi duque antza Gilen Bachoc an Herria astecaria]

"herri iraingarriac"

"herri penagarriac" 

 "herri negargarriac" 

"herri tamalgarriac" 

"herri ezin txarragoac"

Hain zuhurra izan beharco al da ohartzeco ze infâme frantzes hitzac ez du ordezco egoquitsuric an euscal vocabulario traditionalea eta euscaraz (bai, EUSCARAZ) ere infame esaten da baldin nahi bada adierazi infame conceptua. Iruditzen zait Elhuyarrena ere (nondic hartua duqueen Gilen Bachoc bere hautua, baina ipiniric badazpada ere frantzes terminoa infâme) ezen "lotsagarria" ez nuque calificatuco horratio nola"infame" baina bai hartzen dut incorrectotzat, invalidotzat, nahasgarritzat, desorientativotzat.

Qualitate lexicala an Elhuyar hizteguiac

Izan berri naiz revisionea eguiten automobilari eguneratzeco ITVa. Sarreran, nola bait dago guztia bilinguequi, iracurri dut ondocoa: 

 solo turismos y 4x4 permanente

bakarrik turismoak eta 4x4 iraunkorrak  

Pensaturic originala izan da gaztelaniazcoa eta guero dutela euscaratu, seguruenez, beguiratu dute hizteguian -esaterako an Elhuyar- eta ikusi 

permanente

1 adj. iraunkor

educación permanente de adultos: helduen hezkuntza iraunkorra

servicio de atención permanente: arreta iraunkorreko zerbitzua

2 adj. etengabe, amaigabe

el verano es un permanente ir y venir de turistas: udan turisten joan-etorria etengabea da

3 s.f. permanente

he ido a la peluquería a hacerme la permanente: ile-apaindegira joan naiz permanentea egitera 

 

 

Baina consultaturic iraunkor verbea nola da gaztelaniaz dugu ikusten ondocoa 

iraunkor

1 izond. duradero, -a, durable; constante, persistente; perenne

haritzaren zura gogorra eta iraunkorra da: la madera del roble es dura y persistente

bake iraunkorra lortzeko: para conseguir una paz duradera

hosto iraunkorra duten zuhaitzak: árboles de hoja perenne

2 izond. permanente

batzorde iraunkorra: comisión permanente

3 izond. (Bot.) perenne

hosto iraunkorreko zuhaitzak: árboles de hoja perenne

4 izond. (Ekol.) [substantzia, kutsatzailea] persistente

kutsatzaile organiko iraunkorra: contaminante orgánico persistente

5 izond. (Ekol.) [jarduera] sostenible

garapen iraunkorra: desarrollo sostenible

 

Nahiric lagundu ki iracurlea

 Dudanean iracurri hau titularra prensan

Nafar Gobernuari ikasturterako neurriak negoziatzeko eskatu diote

iruditu zait hori titularra lar eldrevesa eta gainera ez asqui presentablea aguertzeco an prensa professionala. Hortacoz iruditzen zait ze ondoco auquera alternativoa da yago ulergarria eta asco digeribleagoa tzat iracurlea. Hara, hauxe

Nafar Gobernuari eskatu diote negoziatzeko ikasturterako neurriak

Ez al da ulertzen errazago bat ze bestea?

Gogoan hartzeco redactatzeracoan

 An ETBco informativoac -asteartea 2 iraila 2020- ari zirela informatzen buruz bilera izan dutena Sachezec eta Casadoc iracurri ahal zen oinoharrean

PPk ez ditu aurrekontuak negoziatuko, ...

baina nic contrajarten dut ondoco beste auquera hau

PPk ez ditu negoziatuko aurrekontuak, ...

Dudaric ez da ze auquera biac dira erraz ulertzecoac baina bat -2.a- da niretzat hobea informativoqui ezen informatzen du hobequi eta aisagoqui hartzalea, iracurlea edo entzulea. 

Dudaric ez da ze noiz verba eguiten dugu converatione informal batean horrec -goian diodan apreciationeac- ez du holaco importantziaric, baina noiz medio informativo batean -casu hontan an ETBco informativoac- redactionea behar da eman tentuzago eta reflexioago izanic hartzalea bethi present. Redactatua jaquinaren gainean, nola eguiten bait da seguruenez baina harturic forma batzuc -structura syntactico batzuc- hobegotzat ze besteac. Da mass mediacoen responsabilitate ineludiblea.