Nola heldu bait zait gogoeta bat buruz nic eguiten ditudan gogoeta eta critica syntacticoac eta izanic heldu zaidana nire irudico interesantea -ez bakarric niretzat- zeren gaia edo affaira da edonorentzat baina apersonala, ba hori gogoeta hori ekarten dut blogera izan dadin guzion mesedegarri eta valiagarri alde-hon euscara hobe bat eta fluidoagoa' casu hontan so eguinic ki syntaxia edo hitz-ordena edo hobequi conceptuen sequentiationea izan dadin redactatua ahalic ulergarrien tzat iracurlea (edo entzulea). Zein ordenatan eman unitate conceptualac.
Hara ba heldu zaidana. Nire aldetic berari igorleari esquer mila. Izan daitela guzion provetchuco.
--------------------------------------------------
Hara ba heldu zaidana. Nire aldetic berari igorleari esquer mila. Izan daitela guzion provetchuco.
--------------------------------------------------
denok ez gara molde berekoak, eta zuri [Erramun] aldrebesa
egiten zaizun gauza bat beste batentzat artez-artez egongo da, hori ere kontuan
hartzekoa da,
adibidez, beheko esaldi horretan, zuk proposatuko aukera
ikusita, hau da,
Lakuako Osasun Sailak nahi
ditu gutxitu GIB eta sexu transmisiozko infekzioak % 10
nik pentsatuko nuke indartzen ari zarela subjektua, nork
nahi dituen gutxitu infekzioak
beste aukeran [prensan aguertuan],
GIB eta sexu transmisiozko
infekzioak % 10 gutxitu nahi ditu Lakuako Osasen Sailak
OAS/OVS horretan, gaia bera nabarmentzen da, hau da,
zer egingo duen subjektuak, eta kontua ez da subjektuak ez daukala
garrantzirik, ez duzu ezabatu, atzeratu baino,
orduan, ez dut uste SAO aukera hori komunikatiboagoa denik,
eta gero, ez nuke esango SOA aukera baztertzekoa denik, nahasgarriagoa izan
daitekeela bai
Lakuako osasun sailak GIB eta
sexu transmisiozko infekzioak %10 gutxitu nahi ditu
baina Lakuak infekzioak gutxitu
nahi ditu esaldian, adibidez?
aukera hori ere badaukagu, eta uste dut batzuetan arazoa
dela, ematen duelako azken aukera hori baino ez dugula, eta azkenean oso
esaldi/testu traketsak ateratzen direlako...
baina hortik beste muturrera joatea ere ez dut uste ona
denik, eta zure blogeko testu batzuk begiratuta, ematen du joera hori
daukazula, hau da, SOA eta OAS aukerak baztertzearren, SAO moldean jartzea
den-denak
-------------------------------------------------------------------
1 comment:
Euskarak bádu garatua SVO hitz-ordena, halatan non ordena hori litzaken ordena nagusia an literatura zaharra (Bittor Hidalgo), aparte izan guztiz ondo errotua an hizkuntza mintzatua.
Euskaltzaindiak berak esan du, an aportazio bat hon 2011 (Hitz-ordena. Erabilera estrategikoa), nola SOV eta SVO diran biak ere berdin zilegi:
Berez, ez galdegaiak eta ez ustezko galdegaiak dute toki jakinik esaldiaren baitan. Azentuak markatzen du galdegaia, eta ez esaldiaren baitako kokapenak. Idatzian, testuinguruak laguntzen digu galdegaia atzematen. (53 or.)
Gainera, Euskaltzaindiak, ja an 1985, esan zuen ze:
Alde batetik, edozein osagarri luze edo konplexu, eta batez ere mendeko perpausak, normalean atzera botatzen ditugu; adibidez:
(c) Atzo ikusi nuen zakur handi-handi bat (Euskal Gramatika. Lehen urratsak. 1985:44)
Beraz, an kasua hon osagarri luze edo/ta korapilatsuak, ordena ez litzake soilik aukera-kontu bat, baizik maiztasun-kontu bat ere: maizago kokatuko lirake halako osagarri luze edo konplexuak atze aditza ezez aurre aditza.
Egia da bestalde ze XX mendean, idatzian, gailendu da eredu sintaktiko bat askoz hertsiagoa, non benetako edo ustezko galdegaiak ia derrigor kokatu behar izan diran justu aurre aditza.
Orain, irakur dezagun titular hau:
Lakuako Osasun Sailak nahi ditu gutxitu GIB eta sexu transmisiozko infekzioak %10
Zer dugu hor?
1) Aurrenekoa dugu esaldi bat zeinen informazioa dan deskodifikatzen ederki, non informazioa doan agertzen an modu aski koherentea, erraztuz konposizioa hon puzzle informativoa. Esaldia ondo prozesatzen da. SVO da ordena sintaktikoki koherenteena.
2) Informativoki ere ederki doa esaldia, an modu oso neutroa, nola dagokion ki titular bat: aurrena ematen zaigu sujetua (zein gaitun kokatzen an textuinguru egokia), gero aditzen dugu zer ekintza-mota egin behar dun horrek sujetuak (zein dan transizioa hon mezua alde informazio xeheena) eta azkenik, noiz gauden ondo prestaturik afin entzun detaileak, ematen zaizkigu detaile horiek. Izanez ere, ezin esan daiteke ze halako esaldi neutroak galdegai-fokurik dutenik, esaldi osoa da informazio berria, eta halakoetan ordena neutroena (SVO) izaten da egokiena.
3) Titularra da SVO non objetua dan luze eta konplexu xamarra, halatan non SVO hori ez litzake soilik aukera libre bat (Euskaltzaindia, 2011), baizik-ere, ikusputuren batetik, normalena (Euskaltzaindia, 1985).
Hortaz: zergatik esanen luke pertsona batek ze:
...nik pentsatuko nuke indartzen ari zarela subjektua, nork nahi dituen gutxitu infekzioak
Pertsona hori ari da erabiltzen teoria sintaktiko hertsi bat zein dan desegokia bai komunikativoki eta bai informativoki ere.
Halako eredu hertsia du proposatzen adibidez Juan Garziak, ze(in) dun valoratzen askoz gehiago bere teoria hon kokatu galdegaiak aurre aditza ezen-ez dinamismo komunikativo-diskursivoa hon esaldia. Azken buruan dabil kezkatuago zatio bere ustezko arau teoriko sintaktikoa (?) ezez zatio komunikazioa.
Juan Garziak, adibidez, gomendatu ohi du eramatea sujetua atze aditza noiz objetua dan luze edo konplexua (afin sujetua eta aditza ez daitezen urrundu). Eta hori da soluzio ustel bat afin gorde sintaxi-eredu konkretu bat.
Post a Comment