Academico jn Xabier Kintana-c zioena lehen

Nenbilela azterca, aztertzen, ikusten eta ere organizatzen apur bat nire liburu eta paper zaharrac ethorri zait escuetara hau ondoco liburua, publicatua 1991an, zeina da

-ISBN: 84-243-2957-0, Eusko Jaurlaritzaren Kultura Sailaren eta Bilboko, Donostiako eta Gasteizko Udalen laguntzaz argitaratua-

Hiru 

devien 

ipuina 

printze lirainak 

printzesa eder paregabea 

nola askatu zuen kontatzen duena 

eta nola lehen iracurraldian ez dudan ondo comprenitu' dut reiracurri jaubetzeco zioenaz textuac zein liburua da Georgia-co ipuin bat itzulia ganic academico Xabier Kintana. Halan, nic dut ezarrico beste forma batera -auquera syntactico differente bat ganic X Kintana- delaco titulua

Hiru 

devien 

ipuina 

kontatzen duena nola askatu zuen 

printze lirainak 

printzesa eder paregabea 

Ez daquidana da zer pensa lezaqueen hac Xabier Kintanac gaurregun -edo beste edozeinec- buruz nire "hobecuntza" hau eta bere horduco auquera syntacticoa. Reeditione batean utzico luqueen bere hortan, hartan edo luqueen nolabait ere "hobetuco" syntacticoqui.

Berola (Veruela)

Berola (Veruela) monasterioa an Moncayo mendiaren iphar magala 

(Moncayo, 2.314 m)

Izan dut auquerea zorionez visitatzeco eta  izateco Tarazona aldean eta joan handic Moncayo mendiaren magaletara haric 1620 m gora nora arte joan ahal da automobilez non bait dago ostatu on bat non bazcaldu guenduen ondo eta ere gustura. Tamalez eguraldia ez da izan guc nahi bezain bestecoa.

Beheracoan jo guenuen visitatzera Veruela-co monasterioa. Han monasterioan azquenean erosteracoan zeinbait ardo botilla (campo de Borja izenecoa) esaten du hangoac ze bazuela ardo on bat -onen arteco bat- izena zuena Berola zein da Veruela-ren izen aintzinacoa. Nola nic ba nequien ze Moncayo inguruan zegoela euscal tomonymia' ethorri zitzaidan gogora ze delaco

 Berola 

hori izan ahal zen hango euscal toponymotaric bat. Halan esan nion hangoari ze izen horrec zuela itchura osoa on euscal toponymo bat, hainbat non galdetu zuen zer esan nahi zuen euscaraz Berola izen horrec.

Orain ikusten dut, hemen etchean, ze boteillan ere izquiriatua dela hori, gaztelaniaz eta ere inglesez. Holaxe

Gaztelaniaz 

Berola es el antiguo nombre que recibía el actual Monasterio de Veruela, allá por el siglo XII, cuando Don Pedro de Atarés, Señor de Borja, cedió unos terrenos a los monjes cistercienses que fundarían el monasterio. Éste se convirtió por antonomasia en el origen vitivinícola de la actual D. O. Campo de Borja.

Inglesez

Berola is the original name for the Monastery of Veruela dating back to the 12th century when Pedro de Atarés, Señor de Borja, granted a parcel of land to the cistercian monks who founded a monastery. This small parcel was the genesis for what is today - the D. O. Campo de Borja. 

Ulertu dut euscarazcoa, ondoren iracurri erdarazcoa

Dudanean iracurri hau ez dut ulertu  (Gara, lehen plana, beheco aldean escuin)

• PSE, PP eta UPyD, "euskaraz publikatzen denari ez besteri" laguntzearen kontra

baina bai heldu naiz ulertzera dudanean iracurri hori goicoa baina erdaraz, holan

• PSE, PP y UPyD, contra las ayudas "solo a lo que se publica en euskara"

Ez al da hobeto eta errazago iracurtzea erdaraz incluso tzat gu euscaldunoc? Ala othe da bakoitzaren gorabeherea soil personala edo othe da ere zerbait relationatua kin hizcuntzac, casu hontan euscara eta gaztelania deitzen ohi duguna erdara?

Casu identicoac syntacticoqui

Nola iracurri dut bi casu identico respectuz structura syntacticoa an prensa' egun gutiren buruan zirenac nire aburuz ez asqui onac informativoqui ditut ekarten blog hontara daiguzen analyza zerbaixca.

Hemen ba bi phrase delacooc
(lehena Gara ostirala 17 maiatza 2013, 13 or, bigarrena Gara astelehena 20 maiatza 2013, 17 or)

• Inputatuak Nafarreteren kasua saltzeagatik 

eta

• Isunak, indarkeria matxista salatzeagatik

Esana dudan lez nola uste bait dut ze falta dutela horiec tituluoc asco izateco asqui aceptable enseatzen naiz horiec hobetzera honelaxe

• Inputatuak salatzeagatik Nafarrete-ren kasua

eta

• Isunak, salatzeagatik indarkeria matxista

edo baita beste auquera hauec ere 

• Inputatuak gatio ...

eta

• Isunak, gatio ... 

Ezereza baino hobea eta guehiago

Lagun batec igorri daut Materre-n doctrinea digitalizatua berac interneten aurquitua zeren bazequien ni ari nintzela iracurtzen facsimiletic edo berdin dena versione fotocopiatutic.

Halan ikusten dut an versione digitalizatua dudala iracurri ahal hauxe

"LIBURU HUNEK HIRUR PARTE DITU

Lehenbizikoan ibenuzen da Giristinoak iakin behar duen Doktrina deklarazino gabe.
Bigarrenean Doktrina haren deklarazinoa galdeginez eta ihardetsiz egina.
Hirurgarrenean ezarten dira debozinozko othoitz eta Orazino batzuk bere denboretan egin eta erran behar direnak."

 edo P. Axularren approbationea

EXAMINAZALEEN APROBAZINOA

         Ikusi dut Bayonako Iaun Bikario Jeneralaren manuz Dotrina Kristiana daritzan liburu bat Aita Materrak egina, eta edireiten dut ez tuela deus ere gure Fede sainduaren kontrako gauzatik: Aitzitik dela obra bat ttipia delarik handia, hitz gutiz añhitz erraiten duena, ongi eskiribatua, eta merexi duena ibil dadin iendartean, eta guztien eskuetan. Saran egina Abendoraen lehenean, milla seietan ehun eta hamesei garren urthean.

P. de Axular

baina nire versione facsimilecoan (Labayru, 2008, ISBN 978-84-86833-32-9) dathor zathi hori honelaxe

"LiBURU HUNEC HIRUR PARTE DITU

 

Lehenbicicoan ibenucen da Guiristinoac iaquin behar duen Doctrina deklarazino gabe.

Bigarrenean Doctrina haren declaracinoa galdeguinez eta ihardetsiz eguina.

Hirurgarrenean eçarten dira debocinozco othoitz eta Oracino batçuk bere demboretan eguin eta erran behar direnac."

edo  P. Axularren approbationea

EXAMINAÇALEEN APPROBACINOA

         Ikussi dut Bayonako Iaun Vicario Generalaren manuz Dotrina Christiana daritçan liburu bat Aita Materrac eguina, eta edireiten dut ez tuela deus ere gure Fede sainduaren contraco gauçatic: Aitcitic dela obra bat ttipia delaric handia, hitz gutiz añhitz erraiten duena, ongui esquiribatua, eta merexi duena ibil dadin iendartean, eta guztien escuetan. Saran eguina Abendoraen lehenean, milla seietan ehun eta hamesei garren urthean.

P. de Axular

Edozeinec ikusi ahal du errazqui ze comparaturic goico textuan, digitalizatua, eta originala dagoena nic transcribatua facsimiletic ezen goicoa auquerea ez dela Materreren textu publicatu zena 1623 urthean publicatu.

Textu digitalizatuoc behar luquete izan escura ez daucatenentzat orduco libururic edo nahi ez dutenentzat iracurri facsimilic zeren bethi da nekezago beguientzat. Baina zergatic eguiten dira hor trampac? non batetic ipintzen da "othoitz" eta ez "otoitz" bide emanez iracurleari pensatzera ezen ari dela iracurtzen textu originala Materrena. Transcriptione honec du aguertzen gure phobiac, gure phobia orthographicoac. Gauza bat da egungo izan litequeen orthographia eta besteric ematea orduco textuoc trampeaturic, camuflaturic.

Beguira non eguin dituzten disfuntione -amarru- orthographicoac doazelaric horiec hitzoc azpimarraturic.

"LiBURU HUNEC HIRUR PARTE DITU

 

Lehenbicicoan ibenucen da Guiristinoac iaquin behar duen Doctrina deklaracino gabe.

Bigarrenean Doctrina haren declaracinoa galdeguinez eta ihardetsiz eguina.

Hirurgarrenean eçarten dira debocinozco othoitz eta Oracino batçuk bere demboretan eguin eta erran behar direnac."

edo P. Axularrena

EXAMINAÇALEEN APPROBACINOA

         Ikussi dut Bayonaco Iaun Vicario Generalaren manuz Dotrina Christiana daritçan liburu bat Aita Materrac eguina, eta edireiten dut ez tuela deus ere gure Fede sainduaren contraco gauçatic: Aitcitic dela obra bat ttipia delaric handia, hitz gutiz añhitz erraiten duena, ongui esquiribatua, eta merexi duena ibil dadin iendartean, eta guztien escuetan. Saran eguina Abendoraen lehenean, milla seietan ehun eta hamesei garren urthean.

P. de Axular

 
Hemen doa lehenengo hitz originala zethorrena liburuan 1623an eta guero parenthesis barruan hitzaren versione camuflatua.

hunec (hunek), 
lehenbicicoan (lehenbizikoan), 
ibenucen (ibenuzen) [nic ez daquit zer izan litequeen], 
guiristinoac (giristinoak), 
iaquin (iakin), 
doctrina (doktrina), 
declaracino (deklarazino), 
galdeguinez (galdeginez), 
eguina (egina), 
eçarten (ezarten), 
debocinozco (debozinozko), 
oracino (orazino), 
batçuc (batzuk), 
demboretan (denboretan), 
eguin (egin), 
direnac (direnak), 
ikussi (ikusi), 
Bayonaco (Bayonako), 
vicario (bikario), 
generalean (jeneralean), 
christiana (kristiana), 
Materrac (Materrak), 
eguina (egina), 
contraco (kontrako), 
gauçatic (gauzatik), 
aitcitic (aitzitik), 
delaric (delarik), 
ongui (ongi), 
esquiribatua (eskiribatua), 
escuetan (eskuetan), 
eguina (egina).

Othe da eguitea honaco cambioac zilegui, zenbat zilegui, zenbateraino zelegui? Norbaitec erran eta argudia dezaque tira, hobe hori ezi ezerez.

Baina non dira arrazoiac edo mesedeac hola jocatzeco? Ez al dago hor berbaric lar azpimarraturic, "transformaturic" ezein motivoric gabe?

gatio, zatio

Dugu iracurtzen nola lehenbizico phrasea, ondoren on tituar hau ezen Ríos Montt diktadoreari 80 urteko zigorra ezarri diote, ezen (Gara, domequea 12 maiatza 2013, lehen orria)

Jose Efrain Rios Montt Guatemalako diktadoreari 80 urteko kartzela zigorra ezarri dio herrialde hartako auzitegi batek, bera agintean zegoenean ixil etniaren kontra izandako genozidioagatik.

edo berdina dena

Jose Efrain Rios Montt Guatemalako diktadoreari 80 urteko kartzela zigorra ezarri dio herrialde hartako auzitegi batek, bera agintean zegoenean ixil etniaren kontra izandako genozidioagatik. 

baina baldin bila bageneza iracurlearen mesedea, edo informaticoago izatea mezua, ipini ahal zen ere honelatsu (bethi ere hobeto, guztion mesedegarri)

• Jose Efrain Rios Montt Guatemalako diktadoreari 80 urteko kartzela zigorra ezarri dio herrialde hartako auzitegi batek, gatio bera agintean zegoenean ixil etniaren kontra izandako genozidioa. 

edo

• Jose Efrain Rios Montt Guatemalako diktadoreari 80 urteko kartzela zigorra ezarri dio herrialde hartako auzitegi batek, zatio bera agintean zegoenean ixil etniaren kontra izandako genozidioa. 

Zer du nehorc erraiteco, commentatzeco?

Urliac derasa

Urliac, Aithorrec, derasa ondocoa

Lagunoc,

Batuaçale amorratuec hanca internationala moztu nahi diote vasconia herriari, eta invalido utzi bere rusticotasunean.

Berce modu batera erranic, batuazale amorratuek euskalerriari nazioarteko hanka moztu eta bere baserritartasunean baliaezin utzi nahi dute.

Ni ez nago prest horretaraco.
Nic tresna efficiente bat nahi dut ene gogoaren ildoetan hausnarceco, bai, bainan baita, eta batez ere, valiatzeco ene pensamendu eta reflexionetan.

Aithor 

------------------------------------------------------------------------------------ 

baina pensa lezaque norbaitec zertara eta zergatic datozen hitz horiec on Aithor. Bada, zeren Aithorrec zuen iracurri sequentia ondoco hau: 

--------------- 

LEIÇARRAGA

Harren, exhorta eçaçue elkar, eta edifica eçaçue batac bercea, eguiten-ere duçuen beçala.

NAFFARRERA
Harren, exhorta eçaçue elkar, eta edifica eçaçue batac bercea, eguiten ere duçuen beçala.

BATUA
Horregatik, bada, eman adore elkarri eta lagundu batak besteari, egiten duzuen bezala.

Gora Batulandiaco batuera!

-----------------

GAZTELANIAZ: EXHORTAR
FRANCESEZ: EXHORTER
ANGLESEZ: to EXHORT

----------------- 

Eta orain Ibon Sarasolaren ZEHAZKI hizteguian:

exhortación: aholku, aholku mintzaldi

exhortar: aholkatu

exhortativo: aholkatzaile

------------------ 

Goico guzi horren da erantzuna Aithorrena. Bada, dezagun gogora urliac zioena, ezen

Lagunoc,

Batuaçale amorratuec hanca internationala moztu nahi diote vasconia herriari, eta invalido utzi bere rusticotasunean.

Berce modu batera erranic, batuazale amorratuek euskalerriari nazioarteko hanka moztu eta bere baserritartasunean baliaezin utzi nahi dute.

Ni ez nago prest horretaraco.
Nic tresna efficiente bat nahi dut ene gogoaren ildoetan hausnarceco, bai, bainan baita, eta batez ere, valiatzeco ene pensamendu eta reflexionetan.

Aithor 

Arradoa eta ere arras raroa

Herria astecari Baionacoac ba du leku reservatua titulatua Euskara hobetu non aguertzen da azquen numeroan textu labur hau (Herria, 2 maiatza 2013, nº 3202)

52 - Ez da erraten: "bost liburutik gora idatzi du" bainan "bost liburuz gora idatzi du". 

Horixe da dakarren guzia, ez guehiago, ez gutiago. Nic causitzen dut hori mezua arras arrado eta gainera ere osoqui raro, biac arrado eta raro, ez daquidalaric zertaric duen guehiago edo arradotic ala rarotic..

Perineoa, kystea, ... an anatomia humanoa

Buruan vueltaca darabilt orpazurda berbea nola balitz curumino nekagarri burrunbatsua ez nauelaric uzten baketan eta zait ethorten gogora izquiriatu nuena blogean (Taliban lexicalac nahi gaituztenac salvatu) eta hor zurrunbilo hortan dut ikusten (neure subjectivitatean, realago edo irrealago) enseinari eta aintzindari academico Iñaki Irazabalbeitia nola coypheo dituela inguruan jarraiqui bere corda lexicalean concordantzen duten hainac. Naizelaric baina harritzen handizqui nola ez dira heltzen bereiztera differentzia dagoena artean on lexico international amancommuna (casu hontan anatomicoa, Achiles-en tendona edo horren equivalentetsu edozein popular zein existitzen diren edozein hizcuntzatan) eta erabilera popularra hon termino lexical horiec. Halan adierazteco burua sarri erabiltzen dugu guc hemen gaztaia baina aitzitic mintzatuz medicinaz edo anatomiaz ez da zilegui erabiltzea gaztaia izandatzeco burua.

Horren bereiztea othe da hain difficil eta cultura lar elevatuco horiontzat? Edozein ume tchotchoc edo mococ ulertzen ahal luqueena nola ez duteque ulertzen ahal horioc?

Gaur ari nintzela iracurtzen periodicoa eguin dut tupust kin titular hau erdaraz izquiriatua tzat edozein erdaldun corriente eta ere arrunt: "Ivan Basso, baja de última hora por un quiste perineal". Nola, nic, perineo -greco hitz garbia- dudala ezagutzen ez da urtheric asco dut pensatu ze hori berbea -perineoa- izango dela tzat erdaldun asco ezezaguna baina beste guztia phrasean dela gaztelera plaina.

Jo dut liburu anatomico batera eta dut ikusi han beste hitz international ascotcho perineoaren inguruan, hala nola,

perineo, perineal, kyste, pelvis, pubis, vulva, scroto, ... (eta hitzac ez direnac anatomia)

Hitz horioc ba dituzte hitz franco vocabulario popular arruntean eta ere argotean, an edozein hizcuntza. Baina ez al dute izaeraric asqui existitzeco bere hortan (euscaraz ere)? Zer pensatu daroe esateraco academico Iñaki Irazabalbeitiac eta bere corda lexicalecoac?

Centraturic orain an kyste hitza zeina nic uste nuen zela gaztelera pleina baina da greco purua' dut consultatu ze esaten dela (aparte variante popularrac zeinac duten bere eremu dagoquiena baina ez cientifico elevatua eta specificoa)

ingles cyst

frantzes kyste

aleman Zyste

italiano ciste

espainol quiste

russo "kista" (baina alphabeto kyrililcoan)


Gu, euscaldunoc, zertan gabiltza? Cultura goratzen ala dagoqueena porrocatzen, birrintzen, zirimolatzen?