Sunday, February 13, 2011

Hemen arazoa fonetikoa da

Txillardegi, Jose Luis Alvarez-i eginiko interwievan -Berria, larunbata 12 otsaila 2011- galdetzen dio interwiev egile Iñaki Petxarroman-ek


Nola ikusten duzu euskarazko literatur eta, oro har, kultur ekoizpena?
Ondo. Hemen idazleak, normalean, abertzaleak dira, eta nahiko euskara ona egiten dute. Hemengo arazoa fonetikoa da. Bidenabar, aitortu behar zaio Atxagari, esaterako, abertzale ez izanda, Ezker Batukoa baita, euskaltzale porrokatua dela. Batzuetan James Joycerekiko antza hartzen diot. Hura irlandarra zen, eta futitzen zen hango abertzaleez. Atxaga ez… Atxagak errespetatzen gaitu.
Ni harritu nau osoki nola Txillardegik euskalzale eta euskalari relevante batek hori esatea. Ezen euskararen arazoa -eta baita agian problemea- dela phonetikarena. Nik uste ba ditu euskarak -ez badituzke- arazo eta ere problema graveagoak ezi arazo (edo ere problema) phonetikoak.

Harritu nau eta ezin dut entelegatu, konprenitu hori apreziationea, datorkena ondoren zenbait analysis. Ezin da izan hori euskararen arazo zentrala, ez da.

Bidenabar esan ze aipatzearren norbait baita relavatea euskal kulturan, Xabier Amuriza, besterik irakurri ahal dela bere liburu titulatzen "Euskara Batuaren Bigarren Jaiotza, 2010". Non harrotzen ditu maisuki Amurizak euskararen problema aktual larriak, sartu gabe arazoetan, hala nola,

syntaxia, verbua, relativoak an phrase subordinatuak, lexikoa generalean eta international amankommuna, beheranzko graduatzaileak, flexione verbal periphrastikoak, ...

Kasualitatez, deus ez dio Amurizak buruz problema phonetikoak an bere liburu mardula zeina ez bait da biribilketea hon ahuntzaren gauerdiko eztulak.

Kendu gabe meriturik eginiko lanari Txillardegik, lan determinante eta emankorra esan behintzat nire aldetik ze ezetz arazoa hemen gaur euskaran ez da phonetikoa baizik ... gorago aipaturiko zenbait arlo importante.

4 comments:

Jesus Rubio said...

Badirudi ze, elkarrizketa horretan, Txillardegi du egiten komparazio fonetiko bat bitarte Bizkaiko euskara eta Gipuzkoakoa:

Beraz, Bizkaiko euskara, oso interesgarria bada ere —eta fonetikoki-eta Gipuzkoakoa baino askoz ere hobea da—, praktikan erabaki zen gipuzkera hartzea lapurteraren ukitu batzuekin: h-ak, adibidez…

Hortaz, bizkaiera litzake fonetikoki-eta askoz ere hobea zi gipuzkera. Ondo legoke baldin Txillardegi luke zehaztuko bere komparazio hori.

Josu Lavin said...

Kaixo Jesus,

Egunotan mintzatu izan naiz Scivolemo japonesarekin skype bidez. Ondo gogoratzen da zutaz.

Haren ustez syntaxis eusko-japonesa syntaxis idiota da.

Adeitsuki

Erramun Gerrikagoitia said...

Jesus, zuk diozuna eta referitzen dago interwievaren hasieran eta nik nuena aipatzen blogean dago interwievaren azkenean, interwiev luze honen azkenean. Esan nahi bait da direla referitzen arlo differenteri, nik nioena eta zuk diozuna.

Interwievak dauzka 24 galdera non nik darabildan gaiarena da 20.ena (beraz asko azken aldera) eta zuk diozuna da 6.a. Dira, klarki, galdera differenteak referituak gai ezberdinak.

Zuk ziozun hortan, 6. hortan, sarrerea da:

Euskara batuaren aldeko sutsua izan zinen. Orain egina dagoela dirudi, baina garai hartan eztabaida latza izan zenuten.

Oso eztabaida latzak izan ziren. Gure artean, alde batetik, Mitxelena zegoen; eta, bestetik, Krutwig. Krutwig getxotarra zen, baina gurasoak alemanak zituen. Haren eredua alemana zen. Han, Lutherren biblia hartu eta itzuli egin zuten. Krutwigek zioen hemen gauza bera egin behar zela: Lizarragaren biblia hartu eta eredu moduan erabili. Baina, jakina, euskara hura oso bitxia zen guretzat: Ikusi nuen beharrean, ikus neban erabiltzen zuen, eta esan zion: erran ziotzon. Oso hizkuntza artifiziala zen hori, eta gu horren kontra geunden. Mitxelenak esan zuen irtenbidea garai hartako gaztedi euskaldunari begirakoa zela eta gaztedi hori Gipuzkoan eta Bizkaian zegoela. Kontua da Iparraldekoak ere hor zeudela. Beraz, Bizkaiko euskara, oso interesgarria bada ere —eta fonetikoki-eta Gipuzkoakoa baino askoz ere hobea da—, praktikan erabaki zen gipuzkera hartzea lapurteraren ukitu batzuekin: h-ak, adibidez… Eta, hizkuntza artifiziala bazen ere, hala sortu zen euskara batua, bizkaiera kanpoan utzita.


Aitzitik, nik diodan 20.ean beste differente hontan da holaxe:

Nola ikusten duzu euskazko literatur eta, oro har, kultur ekoizpena?

Ondo. Hemen idazleak, normalean, abertzaleak dira, eta nahiko euskara ona egiten dute. Hemengo arazoa fonetikoa da. Bidenabar, aitortu behar zaio Atxagari, esaterako, abertzale ez izanda, Ezker Batukoa baita, euskaltzale porrokatua dela. Batzuetan James Joycerekiko antza hartzen diot. Hura irlandarra zen, eta futitzen zen hango abertzaleez. Atxaga ez… Atxagak errespetatzen gaitu.


Esan ahal dena da ere ze erantzuna -Txilladegirena- ez dela buruz galdetzen edo planteatzen zaiona.

Tira, zuri esateko Jesus, ezen bat dela zuk diozun arloa (phonetikari buruzkoa) eta beste differenterik nik nioena (zein da hemen arazoa hon euskara, arazoa euskararena).



Jesus Rubio said...

Kaixo Erramun:

Zu diozuna (zeinekin ados nagon) eta ni diodana dira gauza independenteak, nahiz biak dauden lotuak kin alde phonetikoa hon hizkuntza.

Nire kontua da azpimarratzea hori komparazioa zein egiten dun Txillardegi (dio ze bizkaiera da fonetikoki-eta azkoz ere hobea zi gipuzkera), eta esatea ondo letozkeela azalpenak.


Kaixo Josu:

Eman mesedez nire goraintziak i Scilovemo. Ni ere naiz ondo gogoratzen kin bera.