Korrimentu semantiko bitxia, behintzat niretzat

Avioian nentorrela hona a Cape Town (Hegoafrika) pasatu nuen 12 ordu luze avioian tik Frankfurt a Cape Town eta izan nuen astia zeren ezin loak hartu ninduen eta irakurtzen pasa nuen denborea eta hona ta hara neure gauzetan. Hantxe nenbilela irakurtzen avioiko zenbait avisu zeudenak pasaiarientzat aurkitu nuen bat zioena honela:

• Close and latch doors during taxi, take-off, turbulent weather and landing

• Itxi eta zarratu (giltzez) ateak artean taxia, aireratzea, eguraldi turbulentua eta lurhartzea

Eta avisu hori egin zitzaidan bitxi zeren konprenitzen nuen guzia, eta ere berba guziak baina ez zitzaidan "egokitzen" an textu hori taxi berbea. Pensatu nuen nola da possible agertzea taxi hitza hor avioiko textu batean. Azkenean galdetu nuen zerbitzariari (azafateari) eta explikatu zuen nire ze taxia zela avioi bat noiz lurreraturik doan gurpilekin pistan zehar. Orduan bada avioia bilakatzen da taxi bat, taxi kollektivo bat.

Benetan, behintzat niretzat, korrimentu bitxia hon hitz hori -taxi- bilakatu dena behintzat ingles hizkuntzan. Ez dakit izan du korrimentu -korrimentu semantiko- berbera beste hizkuntzetan zeren askotan hizkuntzak dira nola beste hainbat gauza kalkoak elkarrenak.

Cape Town (Kabo Hiria), Hegoafrika

Ortzadar nationea. Rainbow nation.

Hemen Hegoafrikan, non orai bait nago gaurtik, deitzen du Gobernuak eta ere jendeak Herriari, Nationeari -natione berria sortua danik elektione libreak guzientzat- ortzadar nationea edo inglesez nola nik ikasia dut rainbow nation. Horrekin expressatzen dutela guziok kin variable guziak bizi direnak an Hegoafrika dela grupo ethniko, religioso, politiko eta beste differente' expressatzen dutela kin -rainbow nation, ortzadar nationea- guziak bat direla izanik ere varietate askoriko asko eta plurala, konsideratuz guziok direla berdin tzaat legea. Batasuna eta diversitatea direla guziak.

Nik hemendik tik ortzadar nationea igortzen dut saludo bat blogeko guziei zeren hona etorria naiz hile batzutarako izanik esperantzea iraganen dut ederki eta provetxuko nire estantzia hemen. Hala biz.

Basardaka ortzadartsu bat zuoi, hegoafrikanoei eta guziei.

Cape Town (Cabo Hiria), zapatua 15 iraila 2007.

Traduktione (traditione) mutilatua hon akademikoa

Traduzitu ahal da hizkuntza batetik bestera ongi edo ez hain ongi eta ere kin errore handiak inbarkagarriak. Halan naiz harritu dudanean ikusi eskribitua ganik akademiko numerario Jean Louis Davant (haria aldizkaria nº 19, 2007 ekaina junio june, Nabarraldeko sustatzaileendako buletina, Boletín para los promotores de Nabarralde, Bulletin pour les promoteurs de Nabarralde) ari dela eskribitzen artikulua titulatzen Zuberotarren biziera Matalazen denboran (1661 urtea) dio ze hak Louis de Froidour-ek egin zuen informe bat non ere aipatzen du Matalas (Davant-entzat Matalaz) gisa hontan:

"Un fol de prestre, nommé Matalas, curé de Moncayolle, excita le peuple à la sédition ..."

Duelarik emaiten hak akademiko numerario Davantek gisa hontan traduktionea:

Hots: "Apaiz xoro batek, Matalaz deitua, Mitikileko erretora, populua oldartzera xaxatu zuen ... "

Zuberotar akademiko Davantek traduzitzeko "... excita le peuple à la sédition ..." du traduzitzen sédition nola oldartu. Hor ikusten da argiki nola akademikoak ez du hartu nahi seditione hitz internationala nola euskarazko berbea eta sartzen du ordez soil antzeko edo iduriko divago bat, oldartu zein ez da nehola ere seditionea. Harritzeko da edo litzateke zein errespetu guti dago euskararentzat artean zenbait akademiko zeintzu behar lukete izan aitzindariak dadintzat euskara hel gradurik gorenera. Da gainera tronpatzea eta iruzur egitea euskaldunari zeinak ez daki frantzesik.

Izanik gainera traduziten hori "... excita le peuple à la sédition ..." ezinago erraza gisa honta "... xaxatu zuen populua seditionera ...". Zer duke allegatzekorik Davantek edo edozein akademikok kontra traduktione hori: "... xaxatu zuen populua seditionera ..."? Euskaldunok ez gara erlelak eta ingnoranteak nahiz-eta halakotzat gauzkaten zenbaitzuk.

Hona nola definitzen du inglesez hak Osford University Dictionary-k:

sedition: the use of words or actions that are intended to encourage people to oppose a government

Eta hak Gran diccionario de la Lengua Española Larousse-ek:

sedición: alzamiento colectivo o sublevación en contra de la autoridad establecida o la disciplina militar

Ondartzen hitzak ez du eremu semantiko holakorik hartzen eta hori akademikoak (kasu soil hontan Davant-ek) ba daki ederto, ez da problemea ignorantziarena baizik nahi ez izatearena. Euskara batzuekin beti apaletik eta batzutan narraz eta dandarrez.

Niretzat behintzat zail da ulertzen

Irakurri dut ondoko titularra (Gara, eguaztena 12 iraila 2007, or 18, Euskal Herria) eta egin zait behintzat niri zail ulertzen zer dakarren.

• Buesak Diezen alderdiari babesa eman izanak, krisia piztu du Ermuako Foroan

Besteei zer gertatzen zaie? Ote da besteentzat titular normal eta asekiblea? Nire ustez nekez dateke hori holan. Ostera, niretzat behintzat, hagitz errazago litzateke beste modu hontan redaktaturik titularra:

• Krisia piztu du Ermuako Foroan, Buesak babesa eman izanak Diezen alderdiari

Zer dio bakoitzak? Zer diote redaktoreek berek? Non dago kalitate informativoa?

Akademiko numerarioa zeren exponente?

Ba dira jada 35 urte inguru ze irakurtzen dut Herria astekaria Baionakoa. Iruditzen zait interesantea eta halan segitzen dut irakurtzen Herria orai ere, behintzat kin gain-gaineko vistazo bat. Halan gaur ganik akademiko Jean Luis Davant irakurtzen dut ondoko galderea (Herria, 2007 iraila 6, nº 2921, or 6, Ez da salgai) dio ari delarik buruz David eta Goliath:

• Davided Goliati egin zuen bezala?

Zeren exponentea ote da ez eskribitzea Davided Goliathi egin zion bezala?, zergatik ez da agertzen konkordantzia verbuan?

Ote da exponentea akademikoarena hon factus existente soziologiko reala an euskara ala ote da exponentea hon narrazkeria eta jakitate guti an euskara? Nik uste da lehenengoa. Eta ondorioz izan behar litzateke libre eta aukerako holan eskribitzea eta ere mintzatzea edozeini ez soil akademiko Jean Luis Davant-i edo iparraldekoei baizik edozeini, nahi duen edozeini.

Hala biz, izan bedi libertatea handiago ere euskaran.

Zein da possibilitate onena, informativoki onena?

Possibilitateak ba dira gehienetan bat baino gheiago gauzen egiteko baina bakoitzak du bere valioa eta effektivitate gradu differentea. Dependituz zertarako da (den) bata izan ahal da aukerakoagoa (yago aukerakoa) ezi beste bat. Halan nahi balu udan pare batek oporretan ibili Eurapan hile bat aukeratzen ahal dute aukera differenteak dependituz hon gustu eta faktore differenteak: motorrean, automobilean, trenean, avioian, autostop, karabana, bizykleta, barku, ...

Halan, etorririk orai geure thematikara utzirik bazter preambuloa daigun ikus zer titular periodistiko -informatiko- irakurri dugu (dugun) [Gara, astelehena 10 iraila 2007, or 9]:

• EAJk PSOEren "lan zikina" egin behar duela ondorioztatu du ezker abertzaleak

Iruditurik ze titular hori ez da ona informativoki ipiniko dut begien aurrean hiru possibilitate differente dezagun kompara dagoen differentzia informatikoa artean hiru possibilitateok.

• EAJk PSOEren "lan zikina" egin behar duela ondorioztatu du ezker abertzaleak

• EAJk egin behar duela PSOEren "lan zikina" ondorioztatu du ezker abertzaleak

• Ezker abertzaleak ondorioztatu du ze EAJk egin behar du PSOEren "lan zikina"

Iruditzen zait ze artean hiru possibilitateok txarrena da lehenengoa -Garan agertua- eta onena azkena edo behekoa, izanik bigarrena hobea ezi ardikoa. Seguru nago ze lehenengo tutular hori ez duela ulertzen ahal nehork -diot, nehork- gabe ralentizatu irakurketea. Nork diost, nor auzartzen da esatera ze berak bai ulertu du (duela) lehenengoan? Betor, munduan baldin bada.

Informatu ahalik effektivoen

Oporren ostean aritu izan naiz irakurtzen udako korrespondentzia eta hara' daudala eskuetan gutuna hon BBK. Honela hasten zait bbk,

Lekeitio, 2007ko uztailaren 30a

Bezero agurgarria:

Atsegin handiz bidali dizut BBKn dituzun inbertsio-fondoei buruzko informazio. Datuak ekainaren 30ekoak dira, hau da, ...

Iruditu zait izan ahal zen informationea effektivoago honela:

Atsegin handiz bidali dizut informationea BBKn dituzun inversio-fondoei buruzkoa.

Baina gero etorri zait berriro burura ze hori textua ere hobetu ahal da informativoki honela:

Atsegin handiz bidali dizut informationea buruz BBKn dituzun inversio-fondoak.

Eta segiturik hobetuz textua informativoki izan ahal da ere honela:

Atsegin handiz bidali dizut informationea buruz inversio-fondoak dituzunak BBKn.

Berba batean ze asko hobetu ahal dela informatione nahi izan ezkero, guztia izanik mesedetan hon klientea zeinak du zuzena izateko informatua effektivoki.

Barbaritate kulturala ala orthographikoa, ala biak?

Ari naiz irakurtzen liburua titulatzen Darwin y el Diseño Inteligente (Creacionismo, Cristianismo y Evolución) ganik Francisco J. Ayala eta aurkitu naiz kin devoniko hitza. Nola ez nekien zer da hori devoniko hori joan naiz hiztegira non dut ikusi ondokoa (Gran diccionario de la Lengua Española Larousse):

devónico, a
(Derivado de Devon, condado británico)

1) Del periodo geológico que es el cuarto de los seis en que se divide la era paleozónica: sistema devónico; en el devónico aparecen los vertebrados terrestres y los anfibios.

2) Se aplica al terreno o fósil que pertenece a este período geológico.

Nola eskribitu behar da hitz hori euskaraz: devoniko edo deboniko? Bigarren hori ez ote litzateke barbaritate kulturala gehiago ezi barbaritate soil orthographikoa? Nolanahi eta nonnahi barbaritatea ezta? Zer argidiatu eta razonatu ahal da alde deboniko formea? Orthographiak behar du zeozer logikatik eta ere kulturatik, tik panorama kulturala.

Gero-eta gehiago ikusten dut effektivitatea hon systema prepositivoa

Argia astekariak ba dakar ale guzietan nola suplementu extra rezeta gastronomiko batzuk. Halan irakurtzen dut batean:

Sustrai entsalada
intxaurrekin eta
baratxuri krema
leunarekin

Hemen, nire ustez, litzateke askoz informativoago mezua erabilirik kin hori nola prepositione ordez postpositione adjunktua [zeren argi gera bedi ez da deklinationea baizik postpositione adjunktua]. Honela:

Sustrai ensalada
kin intxaurrak eta
baratxuri krema
leuna

Noiz entzuten edo irakurtzen dugu kritikak buruz euskal textuak nekez aritzen gara buruz effektivitate informativoa, ostera lar sarri ari gara buruz korrektutasuna egin gabe jaramon hain importantea den effektivitate informativoa. Kasurik egin gabe equilibrioari dagoena artean effektivitate informativoa eta korrektutasuna, equilibrio edo balantza hortan ez da haintzat hartzen hori hon effektivitate informativoa, hor konpon Marianton.

Sustrai ensalada
kin intxaurrak eta
baratxuri krema
leuna

Gaurregun, nik diot, ze textu bigarren hori hartzen luketela euskaldun guziek normal-normaltzat salvu extremista orthodoxoek zeinek dira inkapaz deusen rebatitzeko.

Purismo motarik nahiko eta lar

Batzuk uste dute ez dago jada euskaraz purismorik eta ondorioz dute uste joanak direla garai horiek ganik euskara. Orai ez dagoke purismorik euskaraz, ustez zenbaitzuk (zenbaitzuren ustez).

Horiek purismoa ikusten dute, esaterako, noiz ari gara buruz purismo lexikala, halan da ze, beharrean esan trena esaten edo eskribitzen da bultzia, eta hola etc. Purismo lexikala da errazen detektatzekoa. Baina purismo orthographikoa ere hor dago, esaterako, litzateke purismo orthographikoa baldin eskribitzen bagendu bodka ordez vodka, baina eskribitua ohi da trankilki bitamina ordez vitamina edo beladromo ordez velodromo. Hortxe dago ere purismo syntaktikoa.

Baina ikusiko dugu gaur orai beste purismo ezkutuago eta kamiflatuago bat, esaterako, irakurtzen ahal dugu lehenengo pagina prinzipalean hon Gara egunkaria (zapatua 1 iraila 2007)

Estatu Batuak nagusi Osakako Mundukoetan

Euskaldunen artean, esan nahi bait da euskaraz, nehork ez du esaten mundukoetan baizik mundialetan. Honako purismoak, ze ez dakit nola izendatu edo kalifikatu (baletor laguntza terminologikorik eskerrak aitzinetik), dira detektatzen gaitzago eta zailago baina dira existitzen, evidenteki. Uste dukete, esaterako Gara-koak ari dira salvatzen eta indartzen ari euskara' erabilirik Osakako Mundukoetan ordez Osakako Mundialetan. Aburuak eta perzeptioneak hortxe dagoz. Realitateari, izanik ere absolutua (% 100), errespeturik ez' izenean populismoa.