Derrigorrez' komparatu behar

Batzuk beldur handia diote komparatzeari euskarazko textua kin erdarazkoak ze pensatzen dute horrek kalte eta erosionea eragiten dio euskarari zeren horrela galtzen du / duke euskarak bere jatortasun puru sublimatua. Nik atzitik uste dut ze horrek komparaketok ekartzen dio mesede galanta gure hizkuntzari, baina emanik ere hori alboko hizkuntzak observatzea kaltegarritzat eta prehondamenditzat da inevitablea. Nork uste du gaurko situatione soziologiko realean evitatu ahal da komparaketa hori? Kontaktu linguistikoa da hain handia non hori lortzea da impossible aparte izan ez deseable, ala deseablea litzateke lortzea bi milloiko multzo monolingue euskalduna? Ez ote dugu behar erdietsi sozietate plurilingue bat, ahalaz ahalik theorikoki bedere plurilinguena an hemen artean mendi Pyreneoak eta Atlantikoa an Europa?

Ni, halan, sartu naiz an internet ikusten egunkariak eta ikusi dut lehenengo hau albistea nola notizia printzipal:

Programa nuklearraren auzia berriro EIAEren esku utziz gero "kanpoko ikuskatzeak" onartzeko prest da Iran

Dudalarik hori irakurri etorri zait gogora ea zergatik ez dute redaktatu hobeto hontara:


"Kanpoko ikuskatzeak" onartzeko prest da Iran baldin programa nuklearraren auzia berriro EIAEren esku utziz gero

edo

Iran prest da onartzeko "kanpoko ikuskatzeak" (nik jarriko nuke hitz international inspektioneak) baldin programa nuklearraren auzia berriro EIAEren esku utziz gero


Gero jo dut beste egunkari erdarazko batera (ze zegatik ez dut / dugu irakurri behar erdaraz edo erdara differentetan?) non aurkitu dut albiste berbera nola ere notizia printzipal:

Iran podría aceptar inspecciones de la AIEA

Pensatu daroenak possible eta gainera deseablea da evitatzea komparaketak artean elementu differenteak (hizkuntzak edo beste) dago oker eta da (dira) reaktionario retrogradoa kalte dagiona sozietako personei, freno bat direnak eta pisu astun. Behar dena da an hori interrealationea (artean hizkuntzak edo beste) atxiki gure burua eta aitzina avantzatu alde progresu humanoa developatuz tramankulu guziak nola ere hizkuntzak, gure kasuan euskara.

Lar sobera itxaron behar, izanik ere akaso inkonszienteki

Lehen ez nintzen hain sensibilizatua kontrolatzen ulergarritasuna hon irakurtzen nuena eta orai bai, nire ustez zorionez. Eta ohartu naiz ze publikatzen da euskaraz gauza asko direnak ulertzeko lar divagoak eta ez klarki redaktatuak. Generaldi uste dut esan ahal dela da phenomeno hori aski handia ez banaiz ere ausartzen kalifikatzera nola generala baina bai handia eta kontutan hartzekoa serioski, zeren bestela gabe nehork deus esan joango da informatione kalitatea gutitzen harik arte limite insopportableak.

Halan gaur (Gara, 21 or. Euskal Herria, zapatua 29 apirila 2006) honen titulu pean:

Hizkuntza berdintasuna aldarrikatuko dute Atenasen Behatokiak eta EHEk

duelarik hau subtitulua:

Europako Ituna izango da ardatz nagusia Grezian egingo den Europako Foro Sozialean

Gero hasi aitzin artikulua' dakarrelarik sarrera gisa hau:

Europako Batasunak eta Itun Konstituzionalak hizkuntza gutxituetan duen eragina aztertuko du Behatokiak, maiatzaren 5ean, Atenaseko Foro Sozialean egingo duen mintegian. [Niri kosta zait hori ulertzea] EHEk, aldiz, Estatu frantsesak eta espainolak euskararengan duten eragina eta Euskal Herrian euskarak bizi duen egoera azalduko du. Hizkuntza berdintasuna oinarri izan beharko lukeen bestelako Europa aldarrikatuko dute.

Hori da irakurri dudan textua, gehiago ez dut segitu nahi izan. Baina hasirik egiten kommentarioa diodan ze lehenengo phrasea da aski lar gaitza ulertzeko. Ni hasi naiz pensatzen zer aztertuko du Behatokiak eta suertatu zait zail. [Europako Batasunak eta Itun Konstituzionalak hizkuntza gutxituetan duen eragina aztertuko du Behatokiak, maiatzaren 5ean, Atenaseko Foro Sozialean egingo duen mintegian.] Gero pensatu dut ere komparatu ahal izateko' zelan emango zuten hori phrasea erdaraz -bidenabar esan ze komparaketa hori ez dela lotsatzekoa baizik da gauza on eta positivo bat- eta ikusi dut da tzat irakurle erdalduna asko errezago ezi euskaldunarentzat euskarazko textua; hara, holan: [Behatokia examinará el efecto que tiene en los idiomas minorizados...] ikusi ahal denez da asko errazago, esan nahi dut redaktatzeko formea; da euskarazkoa textu nebuloso divago nahastoso bat.

Baina hau ez da zeinak ekarri nau izkiriatzera gaurkoa. Ze emazu kasu beste perleari, perla preziatua ze da arras distantea subjektua ganik verbua. Ikus dezagun berriro:

EHEk, aldiz, Estatu frantsesak eta espainolak euskararengan duten eragina eta Euskal Herrian euskarak bizi duen egoera azalduko du.

Zergatik ez dute izkiriatu holan esaterako?

EHEk, aldiz, azalduko du Estatu frantsesak eta espainolak euskararengan duten eragina eta Euskal Herrian euskarak bizi duen egoera.

Batzuk ez dute sekula ikusten ezein problema euskaran baina bai ba dagoz eta asko. Ez dezagun begiak itxi. Gogoan dut zelan kommentatu zuen niri (zidan) hak Elorrioko irakasle batek ezen "D ereduak" ere ez du dena konpontzen ze izanik ere han hori eredua gazteak mintzo dira erdaraz, hori Elorrion eta ez Lanestosa (Enkartazioak) edo Monteagudo (Erribera). Nago dago ostrukazale sobera an artean euskalzaleak, ez dutenak ikusi nahi realitate evidentea.

Possibilitate batzuk dira hobeak ezi beste batzuk

Noiz dagoz possibilitate differnteak ezein arlotan behar izaten dira komparatu horiek possibilitateok jakin daigun zein da hobea edo komenigarriago artean possibilitate differenteok. Halaxe baita an syntaxia dagoz possibilitate diffenteak redaktatzeko mezuak eta ni horri -syntaxiari, syntaxi egokiagoari (lus egokia)- konturatzen naiz gero eta gehiago ze ikusten dut duela importantzia handia eta ere differentzia' redaktatu mudu batera edo bestera.

Halan, irakurri ahal da (Berria, martitzena 25 apirila 2006, 23. or) hau titularra,

Hamas Gobernutik kentzeko boterea duela ohartarazi du Abbasek

Baina redaktatu ahal zen eta ere da beste forma differente hontara,

Abbasek ohartarazi du ze boterea du(ela?) kentzeko Gobernutik Hamas

Dudarik ez dagoena da ezen dira bi forma differente redaktatzeko notizia berbera. Ikusi behar litzateke ere ea den bata hobea ezi bestea; edo ez dugu sartu behar hortan diskusione edo analysia? Niretzat da klarki hobea bigarrena aldetik konzeptuak eta sekuentziationea hon horiek konzeptuak, berba batean linealago (plus / lus lineala).

Biak -bi postpositioneak- (edo hirurak edo ... gehiago) lar luze

Gaurko Berria egunkarian (domekea, 16 apirila 2006, 3. or) buruz Aberri Eguna dio ondokoa

UDALBIDE

Konpromisoak hartuko ditu irtenbide hitzartuaren alde eta nazio errealitatea sendotzearen alde

Hori "alde" partikula postpositivoa doa atzetik hon zeri referitzen da, batean "irtenbide hitzartua" eta bestean "nazio errealitatea sendotu". Hemen gure gaurko kasuan Udalbidek hartzen ditu bi kompromiso baina hartu ahal zituen hiru edo ere asko gehiago, nola beatzi edo hogetazak. Zer behar litzateke egin orduan? Jarri atzetik bakotzaren'... alde, ... alde, ... alde, ... alde, ... alde, ... alde. Eta holan at infinitum? Edo soil ipini baten baina atze-atzean behin alde? Esaterako holan,

Konpromisoak hartuko ditu irtenbide hitzartuaren eta nazio errealitatea sendotzearen alde

Ez al litzateke alde guzietatik effektivoago ezartzea "alde" soil aurretik baten (edo bakoitzean)? Holan,

Konpromisoak hartuko ditu alde irtenbide hitzartua eta nazio realitatea sendotzea

edo

Konpromisoak hartuko ditu alde irtenbide hitzartua eta alde nazio realitatea sendotzea

Prepositivo izateak edo izateak postpositivo ba du bere importantzia eta transzendentzia handia. Ala ez horren handia? Ze zeozer gatik esaten du ere horrelakorik bere blogean hak Ekaitz Santazilia (http://www.blogari.net/euskofilia/2006/04/11/kardaberaz_aitzindari#comments). Zer kalte egingo lioke euskarari erabiltzeak "euskara prepositivoa". Ez al da egia universala ezen hizkuntza prepositivoak dira effektivoago eta diskursivoago ezi hizkuntza postpositivoak? Ez al ditugu valiagu behar eta erabili mesede eta rekurso prepositivoak dituenak euskarak? Eskura daukaguna zergatik ez erabili, prunki?.

Nahi ez hobetu. Edo ezin hobetu?

Berria egunkariak (eguaztena, 12 apirila 2006) dakar gaur lehenengo paginan ondokoa

Aberri Eguna

Burujabetzaren ordua

ELAk dio gatazka betiko konpontzeko giltza herri galdeketaren bidez autodeterminazioa gauzatzea dela

Mesede galanta egin ligukete guri euskaldunoi izkiriatu izan balute horren ordez beste modu hontara

ELAk dio gatazka betiko konpontzeko giltza dela herri galdeketaren bidez autodeterminazioa gauzatzea

Iduri luke ez dute nahi euskara hobetu, edo beharbada ezin dute agian, dira (dirateke?) impotente. Professionalak dirateke eta ba dituzte stylo liburuak ere. Holakoak hobetzeko nahiko da abc-a baino ez ikastea.

Ambivalentziak desegiteko modu bat. Komma garaiak

Irakur bageneza titulu hau ez genduke dudarik ulertzeko zer dioen, ezen

Bakearen alde manifestatione bat egin dute ideologia askotariko emakumeek

Ba, ulertzen genduke ze manifestatione bat egin dute eta nortzuk eta zeren alde. Ba, niri horixe berbera pasatu zait kin beste phrase paralleloa (Berria, domekea 09 apirila 2006).

Bakearen alde eragiteko bat egin dute ideologia askotariko emakumeek

Nik ulertu dut ezen egin dute eragiteko bat eta nortzuk eta zeren alde.

Erabili izan balute kommak gariak deseginik legoke hori ambivalentzia hori, hontara:

Bakearen alde eragiteko' bat egin dute ideologia askotariko emakumeek

Zaila ba da ulertzen, horregatio

Zeozer izkiriatu behar duenean batek ba daki zer behar duen izkiriatu, baina irakurleak noiz animatzen da zeozer irakurtzera ez daki zerekin topo egingo du, ez daki eta hortakoz joaten da irakurtzera. Hau, aurretiaz sartu aitzin gaurko autuan.

Gaurko (zapatua, 08 apirila 2006) egunkari Berria-k dakar lehenengo paginan ondoko berria buruz egingo datekeen San Mames football zelai berria:

"Katedrala", betiko lekuan

eta azpian explikationea esanik

San Mamesen ordezkoa Nazioarteko Erakusketazoka izandakoaren eta egungo futbol zelaiaren artean egingo dute (31). Hemen igortzen gaitu barruko 31 paginara.

Jakina, aurretik esan dudan lez, irakurleak ez daki zer ipiniko du, zein da horko mezua harik irakurri eta ulertu' baina beti a posteriori. Nik behintzat hor izan dut problema bat baino gehiago ze ez nekien edo ulertu behar nuen San Mamesen' ordezkoa ... edo behar nuen ulertu San Mamesen ordezkoa' ... Hau da problemarik bat zein konpondu ahal litzateke erabilirik komma garaiak, baina azkenan jakinik ere ze behar dut ulertu ezen San Mamesen ordezkoa' ... aurkitu naiz kin problema handiago eta transzendentalago [gehigo handi eta gehiago transzendental] bat zeren phrasea da:

San Mamesen ordezkoa (................) egingo dute

edo berdintsua dena

San Mamesen ordezkoa egingo dute ................

Izan ahal zen textua ulergarriago [gehiago ulergarri] hontara:

San Mamesen ordezkoa egingo dute Nazioarteko Erakusketazoka izandakoaren eta egungo futbol zelaiaren artean

edo nahiago balitz -eta zergati ez?- hontara:

San Mamesen ordezkoa egingo dute artean Nazioarteko Erakusketazoka izandakoa eta egungo futbol zelaia

Uste dut ze hau azken possibilitate hau da denetarik onena. Nork ez du uste holan, eta zergatik?

Idazleen korrektore. Zer da hau?!

Pensatzekoa da -parametro normal batzutan- ze irakurtzen duguna izkiriaturik ganik idazle batek' duela berak hori izkiriatu. Baina hori ez da beti horrela euskaraz, ze izaten dituzte korrektore batzuk ere idazleek (nik ez dakit zertarako, ez bada laguntzeko an huts typographikoak edo antzekoak). Halan noiz kommentatu nuen idazle bati ea zelan eta zergatik izkiriatu zuen Errumania ordez izkiriatu Rumania erantzun zuen niri ze berak izkiriatu zuela Rumania baina korregitu ziotela, hori korregitu ziotela eta baita ere beste detaille asko gehiago.

Hara korrektoreen mesedea eta apportationea euskarari, zeintzuk argudiatzen dute nola defensea noiz esaten zaie ezen nehon ez da hola esaten euskaraz Errumania (edo beste edozein hitz)' ba, ez dutela egiten besterik baizik bete normak goitik datozenak. Hontan dira berdintsu nola Ertzainak eta beren buru Baltza; zakurrek egiten dute zer agintzen dute nagusiek gabe begiratu dago ongi eta zuzen edo txarto eta desegoki, ez dira sartzen valoratzen deus, dira automatak.