independencia/soberanía (behintzat gaztelaniaz) ez dira synonymo -nahiz Elhuyar-

 Nengoela iracurten propagandea on EH Bildu aurquitu naiz kin hau verbea 

burujabetza 

eta nola ez nengoen ziur zein conceptu politicori zen referitzen dut consultatu badaezpada Elhuyar hizteguia. Hor dio Elhuyarrec ze berujatzea hitza da gaztelaniaz 

independencia, soberanía 

independencia

1 s.f. independentzia, burujabetasun, mendekotasunik/menpekotasunik ez(a); askatasun; eskukotasun; birjabetasun

siempre he admirado la independencia con que mi madre toma sus decisiones: miresgarria iruditu izan zait beti gure amak erabakiak hartzeko duen mendekotasunik eza

mi sueldo me da independencia suficiente para ir de vacaciones cuando quiera: soldatak nahikoa askatasun ematen dit nahi dudanean oporretan joateko

2 s.f. (Pol.) independentzia

Argentina consiguió la independencia en 1816: Argentinak 1816an lortu zuen independentzia

 

harritu naiz eta jarri desconforme zeren (behintzat gaztelaniaz) ez dira bi verba horiec -independencia eta soberanía- synonymo eta elkarren trucagarri. Edozein politicoc zeinac asco ez daquien ere ba daqui gutienic hori.

Beguiraturic orain ostera, nola da gaztelarazco independencia verbea euscaraz dakar independentzia eta baita burujabetasuna, baina ez dakar burujabetza. 

¿Non dago Elhuyar hizteguiaren reversibitatea?

Joanic orain berriro ki Elhuyar hizteguia consultatzeco gaztelerazco soberanía hitza nola da euscaraz  dugu ikusten ondocoa ezen da euscaraz

subiranotasun, burujabetza 

soberanía

1 s.f. subiranotasun, burujabetza; birjabetasun

Uzten nauelaric Elhuyarrec asqui zalantzaca, balantzaca eta groggy uzten dut gaurcoz zapart seguitzea. Errezpetua mesedez Elhuyar tzat gu euscaldunoc eta ez horrenbeste nahaste.

Titularra hobetua edo aitzitic yago zurrunbilatua

Dut iracurri hau titularra (Gara eguncaria, zapatua 24 otsaila 2024, 16 or) 

(https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2024-02-24/hemeroteca_articles/ertzaintzak-istiluetarako-duen-protokoloa-ikusi-nahi-du-eh-bilduk)

Ertzaintzak istiluetarako duen protokoloa ikusi nahi du EH Bilduk 

ustez nic ze hori goico titularra ahal da hobetu informativoqui dut ipintzen beste modu hontara 

EH Bilduk nahi du ikusi protokoloa zein duen Ertzantzak istiluetarako 

Nahizta niretzat nic ipini auquera syntacticoa da hobea informativoqui/communicativoqui, izan lei beste batzuentzat ez izatea holan. Baldin bakoitzac esan baleza berea izango litzaque euscalzaleon interrelationea hobea eta mesedeco gu oraingo euscaldunac eta ere ethorquizunecoac. Aguer ditzagun ba gure aburuac -alde edo contra- mesedez gu.

Redactatzean periodisticoqui behar da calitate -informativo- hobea

 Dugu iracurten (an Gara, eguena 22 otsaila 2024, 24 or) ondoco titularra 

Bozak galdu dituzten dinastia politikoek Gobernua partekatzeko akordioa sinatu dute

(Gara, Islamabad) 

Baina hori goico titularra da informativoqui hobeto redactatua honela (ezein duda baric) 

Bozak galdu dituzten dinastia politikoek sinatu dute akordioa partekatzeko Gobernua 

Diodanaz conforme ez dagoqueena esan eta explica beza zergatic.

Expressatua edo personalqui edo periodisticoqui

 Noiz persona bat da expressatzen personalqui eta gainera informalqui izaten ohi da mezua gutiago exigentea. Baina noiz mezua da an mass media, esan nahi bait da periodisticoa orduan mezua da yago exigentea. Goico differentzia hori hobequi explicatzeco ekarrico dugu hona blogera exemplu bat reala (personala, ganic A. A.) eta guero exemplu hypothetico nic asmatua adierazteco nola beharco zuqueen izan periodisticoqui.

Delaco A. A.-c esan du buruz zinema mundua ondocoa, aguertuz bere aburu personala 

"Euskal ekoizpenaz gainera, nazioarteko zinema euskaratzea beharrezkoa da" 

Nic hor goico mezuaz ez daucat esatecoric (ez txalotzeco, ez criticatzeco) ezer zeren hori esaldia da expressatua an eremu personala. 

Baina hori esandi berbera beharco balitz expressatu an mass media esateraco eguncari batean beharco luquete journalistec ipino honelatsu

Euskal ekoizpenaz gainera, beharrezkoa da euskaratzea nazioarteko zinema

Ala ¿ez al da horren evidentea "nic dudana ikusten", total evidentea?

Iracurriric an ETB1eco informativoac gaur (baricua 16 otsaila 2024) ondoco oinoharra 

Ez da epaiketarik egin

 

nago ni ze ipini ahal zen hori oinoharra -hobetua communicativoqui- beste modu (redactivo) hontara 

Ez da egin epaiketarik  

Niri iruditzen zaidana osotoro evidentea ¿ez othe da baina horren evidentea? ETBco professionalec ¿othe dute pensatzen, reflexionatzen edo comentatzen gain honelaco auquera syntactico differenteac?, zeintzu diren 2ac totalqui correctuac grammaticalqui baina ez direnac 2ac berdin an nivel communicativo edo informativoa. 

An ETBco informativoac behar dutena da preferentequi -ahalaz- informatu.

Ez dut izan nahi iracurri euscarazcoa -izanic escura, 2 auquerac-, baizic erdarazcoa.

Gaur goizean -eguena 15 otsaila 2024- eguin deuste an Galdakaoco hospitala colonoscopia non hortaraco nauten sedatu naguien sufritu eta sentitu gutiago. Ostean entregatu deuste folio bat izquiriatua bilinguequi 2 columnatan. Ezquerrean euscaraz eta an escuin partea gaztelaniaz. 

Hasi naiz, principioz, kin euscarazco auquerea, hasten dela honela 

1. Proba lasaigarriak emanda egin denez, ... 

¿Ez al litzaquen arguiagoa redactatu izan balitz siqueran beste honela?

1. Proba -niretzat, aprobea- egin denez emanda lasaigarriak, ...

Baina nola nic ez dut ulertu zer dioen horrec textuan pasatu naiz berehala ki alboco gaztelaniazco auquerea, dioela 

1. Debido a que la prueba ha sido realizada con sedación, ...

Eta hemen -an erdarazco textua- nola ez dudan izan ezein arazoric eta ezta problemaric ulertzeco seguitu dut beste guztia iracurriz gaztelaniaz, bazter utziric euscarazco versionea tamalez baina amorez realitate casu hontan personala eta ere tarte temporala neucana. 

Curiositatea izan dut guero nengoela jada, an etxea, nola dakarquen Elhuyar-ec sedante hitz erdarazcoa. Hara hori hitza an Elhuyar 

sedante

1 adj./s. lasaigarri, baregarri, eztigarri, emagarri

baño de burbujas con masaje sedante: burbuila-bainua eta masaje lasaigarria

2 s.m. (Med.) lasaigarri, lasaitzaile

administrar sedantes: lasaigarriak eman

este sedante te calmará los nervios: lasaigarri honek nerbioak ematuko dizkizu 

 

Beraz, galdetzen dut nic ea ¿huts horren responsablea -azquen responsablea bederen- den Osakidetza edo den rebotez eta eguiazqui Elhuyar bera  zeren du edan eta du edaten Osakidetzac (Osakidetzaco itzultzaile proffesionalac) beste ascoc lez an Elhuyarren ur lexicala zeren bait da orduan responsablea Elhuyar bera kin bere hizteguia izanic sorburua on huts lexical hori eta beste ascoren? 

Hor an euscarazco textua ikusi ahal dira 2 problema behar direnac solucionatu: 

 

1) problema lexicala (casu emanez ere ki Elhuyar hizteguia) 

eta ere

2) problema syntacticoa, ondo redactatzearena

Distantzia differenteac kin mesede ere differenteac

 Gaur nahi dut batetic comparatu eta bestetic alderatu bi auquera differente, bat da erabiltea edo ez automovilean GPSa edo navegadorea eta bestea an gure blogeco arlo yago propioa ea ahal den ala ez  erabili edo ez (redactatzeracoan euscaraz) recurso prepositivoac edo ez erabili auquera prepositivoa.

Esateraco kin auquera erabilteco navegadorea noiz noan ni tik Lequeitio non bizi naizen ki Marquina alboco uria (14 bat km), ez dut erabili inoiz orain arte GPSric, nahizta ba dituen (ez soil, dituzquen)  honaco distantzia txiquian ere bere avantailac.

Ostera, noiz joan ohi naizen urthe guztietan ki Grecia kin autoa (4 eguneco bidea) bethi dut erabilten GPSa. Zeren zait mesede handico laguntasuna.

Mintzatuz orain buruz convenentzia erabilteco redactatzeracoan euscaraz recurso prepositivoac nahi dut esan ze horrec dakarren mesedea da batzutan handiagoa ze beste momentu batzutan (nola erabilteracoan GPSa kin distantzia km gutico edo handiagoac). Halan, gaur prensan ikusirico 2 exemplu ipinico dituc hemen blogean ikus daigun ze dakarten mesedea da batzutan handiagoa ze bestetan. Hara,  

Bere bidea zabalduz, Altuna-Martijarena goxatu du Javier Zabalak Tolosan. 

edo 

... an Tolosa.

edo beste exemplu hau non ikusi ahal da dela mesedea handiagoa erabiliric particula prepositivoa 

Teilatutik erorita, 47 urteko langile bat hil da Durangoko Fundiciones Fundabarrin. 

edo 

... hil da an Durangoko Fundiciones Fundabarri. 

Mesedea dakarkiguna horrec recursoac aplicaturic hemen an 2. exemplua da nabarmenqui ascoz handiagoa zeren avisatzen gaitu 32 spacio lehenagotic ipinico duela non (Fundabarri-n). 

 

Besteric litzaque discutitzea ea hori recursoa den ala ez den zileguia erabiltea euscaraz (argudiaturic horregatio zergatic) edo besteric litzaque ostera ukaketzea inukagarria ezen recurso horrec lekarquen  meseda da galanta tzat iracurlea eta ere -uste duquet- tzat euscara, tzat hori ente conceptual eta inhumanoa.

Zembateco ona da ¿grammaticalqui?, eta ¿communicativoqui?

 Ikusi dut an internet bi auquera syntactico differente tzat eman informatione berbera. 

Batac dio (subraiatua da nirea)

Altunak ez du bihar Tolosan jokatuko 

eta beste auquera syntacticoac, kin informatione berbera ere, ostea dio (subraiatua, nirea)

Altunak ez du jokatuko bihar Tolosan 

Dudaric ez da ze auquera syntactico, redactivo, horiec dira biac osoqui eta totalqui correctuac grammaticalqui, gaberic ezein atxaquia. Ostera, 2 auquerac ez dute gradu communicativo berbera, delaric ondorioz bat hobea an gradu communicativoa eta bestea aitzitic gutiago communicativoa.

Behintzat theoricoqui ¿othe da eguia eta admisiblea, diodana?

 Iracurri dugu an pancartea on tractore bat doana manifistationean alde laborarien demandac

Gure lanetik 

bizi nahi dugu! 

Contua da ze nic uste dut eta sentitzen dut ze hori revindicationea hobeto legoque -communicativoqui- honetara 

Gure lanetik 

nahi dugu bizi! 

Ez da horregatio cambio transcendentala baina ¿othe nago ni zuzen, behintzat theoreticoqui? 

¿Zer uste daroa lehenagoco Kepa delacoac edo edozein bestec?

Hizcuntza batetic bestera ¿edo viceversa?

 Iracurtzen dugu (an Gara eguncaria, eguena 8 otsaila 2024) 

lehen orrian 

"Harrigarria da XXI. mendean sorgin ehiza hauek existitzea" 

eta barruco orrian dakar hau ondoco titulua erdaraz

"Es sorprendente que en el siglo XXI sigan existiendo estas cazas de brujas"

 

Mezu biac ez dira equivalenteac, ez cantitatez eta ezta syntacticoqui. Pensa lei ze versione originala izan ahal da euscarazcoa, lehenengoa. Baina hori, ez dira equivalenteac ez cantitate informativoz eta ezta erabiliz structura syntactico bera. 

Hobeto bai ¿ezta?, communicativoqui. SVO

 Uste izatecoa da ze (an informativoac te ETB1, nola an edozein medio te mass media) oinoharretaco textuac ematen dira pensaturic racionalqui edo jaquinaren gainean, eta ez ostera nolanahi eta aloloco. 

Bada, iracurri dut gaur -pozgarriqui- ondoco oinoharra (kin SVO structura syntacticoa). Hauxe da agurtu (an informatione footbollisticoa) 

Anoetak izango du azken hitza

Diot guzti hau zeren "normalean" erebili ohi da structura syntactico SOV ordez nola gaurcoan SVO. Zein oinohar hori guenuqueen ircurrico beste honela (an SOV structura syntacticoa).

Anoetak azken hitza izango du 

Nic ez dut dudaric zein mezu den claruagoa tzat edozein iracurle.

Redactoreac (zeinac dira professionalac, beraz hortaracoxe pagatuac kin diru publicoa) te ETB al dira ari ohartuqui an honelaco affaira syntacticoac zeintzuc duten baldintzatzen erraztasuna iracurtzeco textua iracurleac. Behar luque horrec izan ihardun conscientea. Hala bedi.

Behar dugu aurquitu derrigorrez solutione asqui ona tzat phrase comparativoac euscaraz

 Ikusten dut ze gaurco nire titulua da luzezcoa baina esango nuque valecoa ere, nire ustez. 

Da gaurcoa, verba eguiteco buruz phrase comparativoac euscaraz zeinac eguiten ohi dira generalean edo ia absolutoan kin "baino". 

Halan gaur iracurri ahal da (an Gara, 04-02-2024, 8 or., ganic Euskalmeteco metereologoa) hauxe titularra 

(https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240204/klima-aldaketaz-egindako-iragarpen-ezkorrenean-baino-okerrago-gaude)

"Klima aldaketaz eginikako iragarpen ezkorrenean baino okerrago gaude"

Ni nago (eta espero dut ere guehienac) ze horrec mezuac esan gura du ondocoa 

Okerrego gaude ze ...

¿Hobetzen al da kin ordena differentea? mezua / titularra

 Iracurtzen dut hau titularra (an Argia astecaria, 28-01-2024, 12 or.) 

Israelen kolonizazioa 

ezin daiteke ulertu 

mapa hidraulikoari 

begira jarri gabe 

Nic dadintzat ulertu hobeto, mesedez iracurlea, euscal iracurlea ipinten nuque beste honela 

Ezin daiteke ulertu 

Israelen kolonizazioa 

jarri gabe begira 

mapa hidraulikoari