Nahizta artificial hitzac ba duen behintzat batzutan sunda nagativo bat ascotan realqui eta realitate socialean da oso positivo eta mesedegarri humanitate osoarentzat malgre izan artificiala edo guizonec eguina. Halan argui electricoa da artificiala zeren lehenago casuraco naturala zen gauen egoitea ilunetan. Halan ere berdinqui inventatu zenean Mesopotamian scritura cuneiformea zen invento artificial bat baina luzarora eta orduntche ekarri deraucu humanoei on asco guizaemacumeoi zeinta ez luque munduac gaurregun funcionatuco scritura gabe. Beraz, edozein invento (izanic ere bortchaz edo halabeharrez artificial zeren invento guztiac dira guizonac sortuac ez zeudenac lehenago) da on baldin laguntzen badu aurrera eguiten hain delaco edozein puntutan edo arlotan, edozein hain delacoan. Baldin on eta provetchugarri bada da on eta positivo, provetchagarri, tchalogarri, esquertzeco, ... etc.
Halan hau titularra (Gara eguncaria, asteazquena 16 maiatza 2018, 26 or)
hori titularra baldin nic ipintzen banu beste mondu hontara redactatua
LABek lortu du mugagabe bihurtzea kontratuak hon ETBko 41 langile
Seguruenez haimbatec errango leraucate ze behintzat hori azqueneco auquera horrec ez duela valio zeren da artificiala eta orain arte inexistentea euscaraz delaco "hon" particula prepositivo hori. Baina nola esana dudan zer munta du horrec izateac artificial refusatzeco inventu positivo bat eta mesedegarria? Ez al gagoz ba alde progressua?, eta hobecuntzea tzat gu?
Reizquiriatuco dut hemen goian izan dena ditulua gaurco commentario hontan:
Patrimonio humano guztia da artificiala edo guizonac sortua.
Halan hau titularra (Gara eguncaria, asteazquena 16 maiatza 2018, 26 or)
ETBko 41 langileren kontratuak mugagabe bihurtzea lortu du LABek
hori titularra baldin nic ipintzen banu beste mondu hontara redactatua
LABek lortu du mugagabe bihurtzea ETBko 41 langileren kontratuak
edo LABek lortu du mugagabe bihurtzea kontratuak hon ETBko 41 langile
Seguruenez haimbatec errango leraucate ze behintzat hori azqueneco auquera horrec ez duela valio zeren da artificiala eta orain arte inexistentea euscaraz delaco "hon" particula prepositivo hori. Baina nola esana dudan zer munta du horrec izateac artificial refusatzeco inventu positivo bat eta mesedegarria? Ez al gagoz ba alde progressua?, eta hobecuntzea tzat gu?
Reizquiriatuco dut hemen goian izan dena ditulua gaurco commentario hontan:
Patrimonio humano guztia da artificiala edo guizonac sortua.
14 comments:
Zure introito luzearen ondoren proposatzen dauzkigutzun bi esaldi alternativoak gogoangarriak dirade guziz, baina ez txit hein eta manera berean. Dugun ikus:
Gararen titularra:
“ETBko 41 langileren kontratuak mugagabe bihurtzea lortu du LABek”
Deskriptionea: esaldi arketipikoki altubianoa, egungo estandarreko OVS estriktoenaren bidetik moldatua.
Abantailak: 0. Edo, batera doana: satisfakzione ideologiko malsano bat zeren eraikia den auzo hizkuntzetan batere baliatzen ez den egitura antikomunikativo bati jarraiki eta, hortaz, zeren adierazten duen exklusivitate linguistiko bat zeinetaz bantatzen eta lorifikatzen baita hamaika euskaldun hiperridologizatu bezain analfabeto eta agrafo.
Desabantailak: osagaiak luzatzen badira, esaldia konprenigaitza bihurtzen da. Bestela esanda: antolakera horrek ez du biderik ematen perpausa luzatzeko eta diskursoa araberan sofistikatzeko.
Erramunen lehen alternativa:
“LABek lortu du mugagabe bihurtzea ETBko 41 langileren kontratuak”
Deskriptionea: lehenbiziko esaldia bezain gramatikala baina puskaz progresivoagoa, SVO moldean eraikia eta komunikativoki hagitzez indartsuagoa ezenez lehena, zeren irakurri ahala konprenitzen ahal den eta zeren gehitu dakizkiokeen osagaiak bata bestearen ondotik errazki eta malguki.
Abantailak: egitura irakur- eta konprenierraza, suplea eta irakurle-friendly, esan nahi baita edozein irakurlek dekodetzen ahal duela inolako arazorik gabe eta bere burmuinei neke handirik eman gabe. Esaldi hiperkomunikativoa.
Desabantailak: zenbaiten ustez, kolpatzen du arketipo altubianoa eta, hortaz, baztertzekoa da. Ohart honi: esaldi gramatikalki zuzena, komunikativoki gardena eta potentzialki luzagarria da, baina nola kolpatzen omen duen eredu altubiano absurdoa, gaitzesgarri zaio anitzi.
Erramunen bigarren alternativa:
[Jarraitzen du]]
"LABek lortu du mugagabe bihurtzea kontratuak hon ETBko 41 langile"
Deskriptionea: Erramunen lehen alternativaren jite bereko esaldia, gehi berrikuntza bat: “hon” preposizione asmatua (artifiziala, zentzu erramunianoan) genitibo tradizionalaren lanetan.
Abantailak: lehen esaldi alternativoaren abantaila guztiak, gehi preposizione batek eransten dizkionak, gauza jakina baita preposizioneek, oro har, laguntzen dutela egitura sintaktikoak progresivo bilakatzen eta diskursividadea potenziatzen.
Desabantailak: “hon” preposizionea arrunt gauza artifiziala baita, sekula euskaraz nehork baliatu gabea, arrotz aire gogor bat badu zeinaren medioz euskaldun gutiz gehienek ez bailukete nehoiz baliatuko beren izkribuetan. Hori desabantaila objektiboa da, ezin ukatuzkoa eta ezin saihestuzkoa. Bistan da euskal hiztunen komunitateak adostuko balu nahi duela “hon” partikula asmatua baliatu hemendik goiti genitivoko morfemaren lana betetzeko, baldin ezarriko balitz abeniko sozial bat puntu horretaz, utziko liokeela laster arrotz izateari eta denborarekin belaunaldi berriek beretuko luketela beste edozein preposizione zahar bat balitz bezala. Alta, ezaguturik euskal jendea, beldur izateko da berehala sortuko liratekela gure artean bi multzo edo gizatalde elkarri amorruz jazarriak: honfiloak eta honfoboak, eta bien artean piztuko litzaken gerrak astinduko lukela euskal hizkuntzaren etxea bere zimenduetaradino (gogoratu hatxearen afera). Zakua galduko genuke orduan peazuaren alde, erran ohi den bezala, eta galdetzeko genuke merezi ote duen euskarari halako nekeak emaitea preposizione xume batengatik (edo, hobeki erran, manera berean sor litezken preposizio andana batengatik). Horra batbederak bere endeleguaren argitan erantzun beharreko galdera.
Beraz, konsideraturik aukera bakotxaren abantailak eta desabantailak, nik nire bozka personala emango nioke Erramun jaunaren lehen alternativari, zein baita eredu sintaktiko bat zuzena, praktikoa, komunikativoa eta potentzialitate asko biltzen dituena bere baitan, egoki baliatzen eta ustiatzen den ber:
"LABek lortu du mugagabe bihurtzea ETBko 41 langileren kontratuak"
Amildurik gauden zuloaren sakona ederki karkulatzen ahal da jakinik horrelako esaldi gardenek ere vetoa dutela gure artean ez direlakoz, omen, aski altubianoak.
Ordu da atzar dadin euskal jendea eta ikus dezan nolako kakatzatan itotzer duen bere hizkuntza anitzen inorantzia kosmiko eta aurreiritzi linguistiko-ideologiko aberranteen kausaz.
Zure,
Xavier Erroteta.
Nire aldetic Erroteta esquerrac aguertzearren zure eretchia edo hobeto opinionea.
Nire lagun batec (J. M. Z.) zeinac hartzen duen blogeco linka igorri deraut honaco mezu laburra. Hara hemen dioena
Lehenengo biak onak dituk, naiz eta lehenengoa jatorrena. Hirugarrena ez diat ulertzen.
Hemen beguien vistara hiru auquera horiec zeintzuez ari den J. M. Z.
1)
ETBko 41 langileren kontratuak mugagabe bihurtzea lortu du LABek
2)
LABek lortu du mugagabe bihurtzea ETBko 41 langileren kontratuak
3)
LABek lortu du mugagabe bihurtzea kontratuak hon ETBko 41 langile
Erroteta nahizta zuri nire "introitoa" edo sarrerea zaizun iruditzen arras luze ordea niretzat ez da hola baizic da behar izan dudan bezain luze adierazteco nahi nuena adierazi, ezen zerbait izatea artificial edo izanic ere berri ex nihilo ez dela derrigorrez tcharra eta ahal dela izan ona edo total on-ona.
Diozu ere Erroteta ze onhartzeco "hon" prepositionea (edo guehiago anhitz holatsuco) behar luqueela adostu euscal hiztunen communitateac lehenic. Ni ez nago contra adostatusunac buruz edozer baina bai nago alde eta dut ikusten beharrezco egotea aurretiaz prestatua terrenoa mentalqui lehenago-ze joan hartzera edozein holaco adostasun. Defenditzeco theoria eliocentricoa ez zen egon zain Copernico bere tchocoan besteequin eguiteco aurretiaz consensus collectivo social bat. Berdin noiz 1878 urthean Thomas Edinsonec zuen descubritu electricitatea ez zen egon zain besteen eretchiari. Halan, Erroteta, nahi luenac erabil dezala berac uste daroena dela positivo behintzat bere praxis personalean, egon gabe zain consensuaren edo permisoaren. Secula ez da ethortzen consensuric ezertan baldin lehenagotic ez badagoz "francotiradore" batzuc dutenac larrainea atontzen tzat consensuraco conclavea izan dadin fruitukor. Lehenago izan dira historicoqui ere derrigorrez actuatione personalac ezi consensualac zeinac datoz bethi a posteriori baina ez a priori.
Hori da nire ikuspuntua.
Erramun jauna,
Lehenik, zure introitoaren luze-laburra ez da estakuru bat hartaz, baizik deskriptione soil bat. Beraz, ez dakizula gaitzi, otoi, nik hari luze deitua.
Bigarrenik, erran gabe doa historian gertatu aitzinamendu zientifiko, politiko, etiko eta bestelako aitzinamendu guztiak gertatu izan direla zeren izan den beti norbait aski atzarri eta ausarta bipilki hausteko bere garaiko konbenzioneak, aitzinago pusatzeko bere garaiko jakintzaren mugak eta obratzeko beste nehor obratzera menturatzen ez zen teoriak eta praktikak. Nork uka liro egia universal eta evidente hori? Alor guztietan behar dira prefosta aitzindariak, bide-urratzaileak, visionario kementsuak, jendearen erranez futitzen diren jende kuraios eta deliberatuak, gauza jakina baita heier esker baizik ez dela arribatu gure zibilizazionea iritsia duen jakitate, moralitate eta aitzinamenduzko estatu (inperfekt) honetara. Dudarik gabe, hori uka lezana ero handi bat litake.
Alta, aplikatu nahi diogularik egia universal hori zuk proposatzen dituzun berrikuntza sintaktiko-gramatikalei, zer dugu ikusten? Ene ustez, ez daukakezula partida hori irabazia asko neke eta afrunturen kostuz baizik. Proposatzen dituzun berrikuntza linguistikoak oro dira zentzuzkoak eta baliagarriak, on handia eginen lezokete gure hizkuntzari baldin txerta balite arrakastaz bere prozedura eta tresneria onartuetan. Alta, ez dukezu naski ahantzia Hipatia jakintsuna laurdenkatua izan zela giristino oste koleratu batez, Servet jauna garretan kixkalia izan zela, Galileo jakintsunak zinak eta minak pairatu zituela Eliza oropuxantaren eskuetan, Alan Turing matematiko handiak bere buruaz beste egin zuela ezin jasanez gizarte puritano batek bere kontra ezarri ostrazismo krudela, etc. Eta horien guztien aldean, badituzu ere anitz jende jakin zutenak beren garaikideen inorantziaren gainetik onartarazten beren jakitate berria eta norabidez aldatzen bizi ziren gizartearen norabidea. Iduri du, hortaz, badela historikoki nolabaiteko harreman dialektiko bat inter berrikuntza eta reakzionea, eta ez dagoela jakiterik zeinek noiz eramanen duen garaitza bestearen gainetik.
Gure kasuan, denak pentsaratzen daut zuk proposatzen dituzun berrikuntza linguistikoak biziki nekez direla sozializatuko gure artean, eta hori uste izateko arrazoiak anitz dira. Lehenik, eta indartsuenik, euskal jende gutiz gehienak bizi dira ez ikusiz, edo alegia ez ikusiz, errealitate evidente bezain isilkatu bat, zein baita baduela gure hizkuntzak zenbait ments eta gabezia estruktural behar direnak eginahala konpondu nahi badugu izan dadin hizkuntza suple eta performante bat inguratzen gaituen hizkuntza prepositivozko ozeanoaren erdian. Maleruski, euskaldun jende gehienak ez zaizkie oraino ohartu gabezia estruktural horier, edo, milatan okerrago dena, erabaki dute hobe dela inorantzia beatifiko batean bizitzea puntu horren gainean ezenez saiatzea erremedioak bilatzen ez aitortu eta ez ikusi nahi ez dituzten arazoei. Horrelako portamen negazionista besarkatu duen gizarte batean zer aukera du nehork zuk aipatzen dituzun bezalako erremedio radikalak aplikatu eta onartarazteko? Gutxi, egiazki.
[Jarraitzen du]
Alta, egia bazik ez da hizkuntza dela gauza bizi eta aldakor bat ez dagoena batere lotua naturaren lege mekanikoetara eta zeinaren mekanismoetan sartzen diren jokoan anitz faktore historiko, psikologiko eta sozial bitxi, ilun, ezohi eta inprediktable. Horietako bat duzu prestigioa, erran nahi baita, persona bakar batek daukan indarra bere baitan bildua duen ospearen indarrez inposarazteko, edo begi onez ikusarazteko, bere burutarik sortuak diren nahiz bere hautu personalen uzta diren ohitura eta praktika linguistiko partikularrak. Euskaldungoan ospe eta prestigio handia duten bizpahiru izkribazaleek besarkatuko balituzte zuk predikatzen dituzun berrikuntzak –denak betan ez badira ere bai gutxi batzuk aldian–, uste izateko da nehor gutxi mentura litekela haina hori merkekiro laidostatzera erranez ez dakiela zer ari den eta kaskoa arraildua duela. Imajinatzen duzu Joseba Sarrionandia edo Bernardo Atxaga baten novela batean irakurtzea “hon” preposizionez osatu esaldiak, edo “bitarte” prepositivatu bat? Makina batek eskuak burura eramango lituzkete, oihu-marrumaz, indignationezko irakidura gorri batean jauzika ikara-dardaretan. “Eskandalua!” oihusta lezakete goraki, eta mañotak eta garrak eskatuko lituzkete naski halako ozarkeria perpetratu duen idazlearentzat. Bainan litekena da ere beste anitz euskaldunek, gainditurik lehenbiziko harridura, aukera lezaten baratzea pixka bat konsideratzera zergatik duen haina horrek baliatu adierazpide heterodoxo eta insolito hori. Hausnar lezakete orduan afera eta, menturaz, ixtant baten buruan onart lezakete badela hor egiazki arazo bat zeini emaiten dion arrapostu egokia estrategia berritzaile horrek. Eta, behin indarrean jarri ondoren pentsatzeko makina, eta behin idekirik begiak euskararen ments estrukturalen errealitate ezkutatu, mila modutan makillatu eta sistematikoki alfonbraperatu horri, beren arrazoinamenduak eramanen lituzke agian sinistera ez dela bide berritzaile hori zeharo lekuz kanpokoa eta, urrun hortarik, baduela zentzu eta kanore. Eta bide hori ibiltzeko uzkurtasunak aurdiki ondoren, aukera asko ireki litezke kolpez, direlako gabezia haiek erremediatu beharrak direlako konsensus minimo bat iristeko, zein baita preseski lehen eta ezinbesteko urratsa gure mintzaira osabidean jartzeko: aitortzea eri dela eta onartzea behar duela sendabide.
Bizkitartean, zuk proposatzen dituzun berrikuntzak ez dira, ene ustez, nehoiz helduko euskarara goitikan behera. Gure goiko establishment akademikoa sobera zurruna, lotua, zaharkotxa eta mentalitate obtusokoa da deus berrikuntzarik onartzeko gure hizkuntzarentzat. Aitzitik, errazago jarriko dazko poxeluak eta behaztopa-harriak berrikuntza asmo guztier, ezenez eta laguntzak eta sokorriak emanen. Horregatik, sekula berrikuntzarik helduko bazaigu, eta sekula jende komunak horiek gogotik besarkatuko baditu, hori izanen da baldin behetik gora heldu badira, eta bereziki ospe eta prestigio handiko izkribatzaileek pusatuak badira.
Hor dateke gure esperantza bakarra. Eta beste honetan ere, gauzak diren bezala esateko: berritasunen aurka diren itsu altubiano jatorzale andana horiek ez dezatela sobera istilu atera berritzaileen aurka, eta utz ditzatela baketan iseiatzen beren berrikuntzak, zeren, berengandik deus aitzinamendurik higurukitzeko ez dugunez gain, beharko lukete izan behintzat aski hunble eta zerbitzal beren burua alde batera baztertzeko eta ez bilakatzeko berak baino ausartago, aintzinzaleago, berritzaileago eta sortzaileago direnen behaztopa eta hilerri.
Zure,
Xabier Erroteta
Erroteta (edo beste edozein).
Iracurri ondoren zure commentario ederra esango dut nic ere neurea lehenengoz buruz
zuc duzuna esaten edo argudiatzen
eta guero bigarrenic buruz
nic personalqui dudan positionea an euscararen dynamismoa prespectiva personaletic.
Buruz diozuna Erroteta nathor acort ia guztian eta erezten zait dela discurso anthologicoa (grecoz,loratsua), arras ona eta qualitatezcoa. Viva hi. Baina esan nahi dut ze nic nahico nuqueela hel daquien hire discurso anthologico hori ki Joseba Sarrionandia eta Bernardo Atxaga (eta beste anhitz relevante eta determinante diren ascori an euscararen mundua) baina ez nauc ziur reactionatuco luqueten nahizta convencituac ganic discursoan zeren horiec ere daudeque nire ustez lar sumisoac (edo sumisatuac) pean ordenac eta normac eguin izan balute lez obedientziaren votoa zernahi aguinduri, manatua den ber edo ere soil gomendatua. Auto-amputatzen dira mentalqui uko eguinez solte pensatzeco libertateari amorez guztion on sociala eta salvamena euscararena.
Bigarrenic buruz nire dimensione personala bultzatzeco euscararen dynamica positivoa (edo beste arlo differente ascotan) eta jaquinic adinez naizela jada zazpiramar ta bi urthecoa (72) eta naizen jubilatua ezen sarthua jubiloan bizitzeco etapan ba nahi dut eroan praxis bat neu nauena convencitzen personalqui gaberic aguindu nehori ezer baina bai emanic horregatio conseiluric halan baldin bazait iruditzen, conseiluac bai baina proposamenic ez. Casuraco exemplugarri nahi dut gueratzen zaidan demboran egoiteco "hemen" munduan izquiriatu bethi volumen baina ez inoiz bolumen zeren badaquit nola den izquiriatu behar galdetu baric inori ezer, naiz hortan autonomo (eta nahi balitz ere insumiso baina ez nau artegatzen horrec calificativoac). Diodanaz symbolicoqui buruz volumen hitzaren orthographia berdin ahal dut luzatu buruz syntaxia edo vocabularioa.
Ni personalqui iharduquico naiz ahalic hobequienic, eguinic ahal dudan onena.
Ahaztu zait ere, Erroteta, esatea ze iruditzen zaidala zagozela lar obsesionatua kin altubismoa. Nic uste gaitza legoque egoitecotan tendentzia syntactico bat eraman dela sobera urrun. Da soil impressione bat daucadana zeren badaquit duzula estudiatu eta reflexionatu ascoz guehiago ezi nic buruz altubismoa. Nire impressionea da, esan bezala.
Contatuco derautzut nola ari bait naiz iracurtzen Guero Axularrena naffarrera versionean, egoquitzapena eguinic Josu Lavinec, duela Axularrec titulatzen CAP XIII holan
Gaztetic çaharcera penitencia luçatzen duenaz
Nic baina baldin banu nire ondoan Axular erran ahal nioque, hara Pedro zergatic ez duzu hori berbera redactatzen beste honetara?, ezen titulua litzatequeela
Luçatzen duenaz penitencia gaztetic çaharcera
Uste ahal duzu, Erroteta, ze Axular zegoela lerratua altubismora? Zer commentario eguin ahal zenuque baldin nahi bazendu buruz nire commentarioa ki Axular?
Nire lagun adinquide batec igorri dit ondo emaila. Escatuz aguer dezada bere oppinionea. Hara ba.
Eztabaidatzen diharduzuen gaian neure eritzia emon nahi deutsuet.
ZUK EMANIKO KONPONBIDEETARIKO BAT:
“LABek lortu du mugagabe bihurtzea ETBko 41 langileren kontratuak”
Bitara zuzendu daiteke, bigarrena dela onena:
LEHEN ZUZENKETA
“LABek lortu du mugagabe bihurtzea 41 langileren kontratuak, ETBkoAK(eurak)”
BIGARREN ZUZENKETA
“LABek lortu du mugagabe bihurtzea kontratuak 41 langileRI, ETBkoAK(eurak)”
Segi ondo
Errotetak dio:
Desabantailak: “hon” preposizionea arrunt gauza artifiziala baita, sekula euskaraz nehork baliatu gabea, arrotz aire gogor bat badu zeinaren medioz euskaldun gutiz gehienek ez bailukete nehoiz baliatuko beren izkribuetan. Hori desabantaila objektiboa da, ezin ukatuzkoa eta ezin saihestuzkoa.
Eta:
1.: Egia da ze "hon" preposizionearen derivazioa (aurreramendua) ez dela guztiz naturala, eta horregatixe, esan daitekeela artifiziala dela, edota arrunt artifiziala. Bai.
2.: Egia da ze, euskaraz, nehork ez duela sekula baliatu "hon" prepositiborik, ez genitiborako, ez ezertarako ere. Bai.
3.: Egia da ze "hon" preposizioneak baduela aski presentzia fonetiko handia, astuntasun moduko bat ze eman ahal dion arrotz-aire gogor bat. Bai.
4.: Egia da, azkenik, eze horiek guztiak desabantaila objektiboak direla, ezin ukatuzkoak eta ezin saihestuzkoak. Bai.
Justuki horrexegatik, gero eta egokiagoa iruditzen zait "e-" baliabidea. Zeren:
1.: Ezin ukatuzkoa ze "e-" preposizioaren derivazioa bai dela guztiz gardena, eta zentzu horretan naturala: euskal "-e" posposizio genitiboa aurreratu eta hortxe daukagu "e-" prepositiboa.
2.: Ezin ukatuzkoa da ze "e-" baliabide prepositiboa bai izan dela erabilia euskaraz, hortxe baita an morfología e-aditzak ("e-gon", "e-kar", "e-man"), eta, akaso, an morfología genitiboa ere ("e-n-e").
3.: Ezin ukatuzkoa da ze "e-" preposizioak ez duela ia batere presentzia fonetikorik (nahiz bere funtzio genitiboa ederki bete dezakeen), eta ezin zaiola egotzi inolako astuntasunik.
4.: Hori dela-ta, "e-" preposizioa dá, akaso, aurki litekeen kandidaturik onena ki bete funtzio genitiboa. Eta rekurso genitibo burulehen bat dá ezinbestekoa.
Ez daquit Errotetac duena refusatzen den justuqui "hon" particulea, hori singularqui bera edo duen refusatzen ordea sortzea prepositioneac izan dadin hori "hon" hori edo beste edozein. Ezen edozein prepositione, casu hontan genitivozcoa.
Errotetak, bere komentario biziki interesgarrian, elkarren ondoan jartzen ditú bi egoera muturrezko: bata utopikoa, eta bestea distopikoa. Aurrena, utopia hau (erabiliz "hon" partikula, zein, esana dugunez, ez den guztiz naturala):
Bistan da euskal hiztunen komunitateak adostuko balu nahi duela “hon” partikula asmatua baliatu hemendik goiti genitivoko morfemaren lana betetzeko, baldin ezarriko balitz abeniko sozial bat puntu horretaz, utziko liokeela laster arrotz izateari eta denborarekin belaunaldi berriek beretuko luketela beste edozein preposizione zahar bat balitz bezala.
Eta gero, distopia hau:
Alta, ezaguturik euskal jendea, beldur izateko da berehala sortuko liratekela gure artean bi multzo edo gizatalde elkarri amorruz jazarriak: honfiloak eta honfoboak, eta bien artean piztuko litzaken gerrak astinduko lukela euskal hizkuntzaren etxea bere zimenduetaradino (gogoratu hatxearen afera). Zakua galduko genuke orduan peazuaren alde, erran ohi den bezala, eta galdetzeko genuke merezi ote duen euskarari halako nekeak emaitea preposizione xume batengatik (edo, hobeki erran, manera berean sor litezken preposizio andana batengatik). Horra batbederak bere endeleguaren argitan erantzun beharreko galdera.
Eta, bien artean, zer dago? Ba, dagó gradualtasuna, zein den kontzeptu klavea an prozesu guzti hau.
Zeren, berdin nola ez dugun espero behar bihar bertan iritsi dadin ez dakit zein adostasun perfektu gáin ez dakit zein preposizio konkretu (are gutxiago lehenengo egunean eta gáin "hon", zein, esan bezala, ez den hain naturalki derivatua), berdin-ere argi izan beharko genuke ze, gradualtasunez eta naturaltasunez, aurkitu ahal dirá soluziobide seguruak.
Hemen, bi aukera daude, edo progresibizatu (bide regresiboak ere hortxe daudelarik) edo folklorizatu (hemen, bide progresiborik gabe, ez baitago beste biderik, ezbada folklorizazioa). Eta ez bata ez bestea, ez daude arazotatik libre.
Zeren distopia folkloriko-normalizatzailea (zein baita aukeratzeá bide folkloriko ez-garatzailea baina, aldi berean, saiatzeá sozialki normalizatzen hizkuntza) dá niretzat liteken distopia sozialki mingarriena (non, bide batez, kaltetuenak izanen diren [edo hobeki, izaten ari diren] betiko moduan indefensoenak). Ni ere, hura bezala, beti paratuko naiz gizonaren alde.
Nik, bistan da, nahigo dut progresibizazio graduala, asmoz eta jakitez egina bai, baina argi izanda hori dela bide normalizatzaile serio bakarra. Eta bai, jakina, aurrena birraurkitu beharko ditugu idazle zaharrek noizbait erabilitako baliabide egoki guztiak, baina baita-ere birraurkitu beharko ditugu euskararen mekanismo garatzaileak afin jarraitu osatzen a-teknologia linguistikoa deitzén euskara.
Eta berdin nola noizbait sortu baitzen "baizik...", sortu beharko dá (sortuta dago jadanik): "kontrá..." (eta ez soilik "versus..."), eta bide beretik "aldé...", eta bide beretik "gáin..." (matematikan jada erabilia!), eta bide beretik "kin..." eta bide beretik "e...". Horiek guztiak ere dirá euskararenak (berdin ere nola forma bereko baliabide postpositiboak), eta dirá euskararenak jada, oraintxe bertan, nahiz oraindik ez ditugun martxan jarri. Soilik falta da aurrerapausuak ematea, gradualki bai baina argi izanda zein den bidea, zeren, gainera, ez dago beste biderik!.
Xabier Errotetak, bere komentario aberatsean, honela mintzo da:
Alta, egia bazik ez da hizkuntza dela gauza bizi eta aldakor bat ez dagoena batere lotua naturaren lege mekanikoetara eta zeinaren mekanismoetan sartzen diren jokoan anitz faktore historiko, psikologiko eta sozial bitxi, ilun, ezohi eta inprediktable. Horietako bat duzu prestigioa, erran nahi baita, persona bakar batek daukan indarra bere baitan bildua duen ospearen indarrez inposarazteko, edo begi onez ikusarazteko, bere burutarik sortuak diren nahiz bere hautu personalen uzta diren ohitura eta praktika linguistiko partikularrak. Euskaldungoan ospe eta prestigio handia duten bizpahiru izkribazaleek besarkatuko balituzte zuk predikatzen dituzun berrikuntzak –denak betan ez badira ere bai gutxi batzuk aldian–, uste izateko da nehor gutxi mentura litekela haina hori merkekiro laidostatzera erranez ez dakiela zer ari den eta kaskoa arraildua duela.
Hortxe dago gradualtasuna, gradualtasun guztiz posiblea. Zeren, Errotetak esan bezala, nahikoa baita perstigiozko persona bakar bat, berriro diot, persona bakar bat, eze opari diezagun, demagun "gáin A" (= "A-ren gainean"), edo "aldé A" (= "A-ren alde"), edo "arté A eta B" (= "A-ren eta B-ren artean") afin-eta biharamunean denok gozatzen ahal dezagun opari ikaragarri hori lasai askoan eta betiko (bidenabar esanda, aukera horiek ezin hobeto lotzen dira kin "zein..." edo "(e)ze..." erlatiboak, "ezi..." konparatiboa, "noiz..." denborala, "afin..." finala...; eta guztiak ere ezin hobeto lotzen dirá kin SVO ordenamendua).
Areago, neurri handi batean, ez al da hori jada gertatu noiz Ibon Sarasola ezin prestigiotsuagoak esan ze ""...orduan, "bitartean" aurrera bota behar da""?, ez al da hori jada gertatu noiz Ibon Sarasolak esan ze ""...eta bádaude "mientras" bezalakoak eta okerragoak ere bádaude""?
Post a Comment