Batetik less complex eta bestetik more accessible

Dudalarik irakurri liburua The Mother Tongue ganik Bill Bryson

aurkitu naiz parrapho honekin beti ere mintzaten dela buruz ingles hizkuntza liburu osoan.

"As a result of these inevitable shortcomings, most other linguistics authorities, particularly in this century, have taken the view that the best hope of a world language lies not in devising a synthetic tongue, which would almost certainly be doomed to failure, but in making English less complex and idiosyncratic and more accessible."

Baldin ingles hizkuntzan ardureak izan behar balu begira etorkizunari bilaka dadin inglesa less complex (gutiago komplexua) eta more accessible (gehiago akzessiblea) nago pensatzen ez al lirateke horiek konzeptuak aplikableak ere euskarari.

Egin euskara bat gutiago komplexua eta gehiago akzessiblea.

Hemen, nahiago gutiago txarra (OVS)

Sarri kritikatu izan dut, kontra egin izan dut ki OVS struktura syntaktikoa. Baina, horregatio, hobea da ezi SOV. Kontua da ze artean bi aukerra txar -izanik beste bat hobea eskura- egoten dela pensatu beharra edo aukeratu beharra aukerarik gutien txarra edo behintzat gutiago txarra.

Halan gaur dugu irakurri ahal (Gara, igandea 19 ekaina 2011)
ondoko titularra (SOV)

Erradiazio tasa altuak ura garbitzeko sistema geldiarazi du Fukushiman

S (Erradiazio tasa altuak)
O (ura gartitzeko sistema)
V (geldiarazi du)

noiz hartu ahal zen OVS strukturea zeina da gutiago txarra ezi goikoa. Ikusi nola

Ura garbitzeko sistema geldiarazi du Fukushiman erradiazio tasa altuak

Baina katramila guzti hauek kin dakarren sufrimentua eta zailtasuna euskal irakurlea gan dator tik ez nahi erabili SVO strukturea. Ikus hemen struktura hontan (SVO) nola den informationea hobea, gardenagoa eta txairoago.

Radiazio tasa altuak geldiarazi du Fukushiman ura garbitzeko systemea

Ba dira bai graduak, nola ia munduko edozein arlotan ere, graduak informationea emateko rankinean. Ditudala nik orai ipintzen hemen, komparaturik oraiko hiru aukerok (izanik ere gehiago), aukera hok onenetik gutiago onera ezarriak: SVO, OVS, SOV.

Baina hori, behintzat batzutan, hobe da aukera gutiago txarra ezi txarragoa edo inkluso txarrena.

Bai, hola edo holatsu bai

Bai, tituluan diot ezen Bai, hola edo holatsu bai.

Zeren batzuetan ikusten dira -zorionez eta pozgarriki- artean hiru aukera syntaktikoak, SVO, SOV eta OVS -sujektua, verbua, objektua- dela erabiltzen onena, SVO strukturea.

Daigun ba kompara hiru aukerok, lehenengo SVO informativoki onena eta gero beste biak.

Halan dugu irakurtzen paperean SVO (Gara, osteguna 16 ekaina 2011)

Kirolak. Harri-jasotzea. Apustua

• Irigoien prest dago harri zaharrei ere aurre egiteko

Non S da (Irigoien), V (prest dago) eta O (harri zaharrei ere aurre egiteko).

Eta orai ondoren beste biak. Batetik euskal "jator puruena" SOV eta gero dugu ipiniko bestea OVS zeina da erabiltzen nola gutiago txarra ezi SOV zeren bait da ez aski informativoa, kontrarebotez.

SOV

• Irigoien harri zaharrei ere aurre egiteko prest dago
  

eta OVS gutiago txarra dena

• Harri zaharrei ere aurre egiteko prest dago Irigoien
  

Aukerarik onena, agertu dena egunkarian baina nik nuke hobetuko' zeren bait da hobegarri evidenteki, mezua emanik gehiago logikoki sequenziatua. Geratzen litzatekela holan, hurrenez hurren, aukera ona eta hobetua.

Ona (SVO)

Irigoien prest dago harri zaharrei ere aurre egiteko

eta hobetua (baita SVO)

Irigoien prest dago aurre egiteko harri zaharrei ere

Ez al da azken aukerea hobea, hobeto sequenziatua logikoki tzat gure entelegua? Bai, ezta?

Elkarren ondoan eta elkarren indargarri

Iruditzen zait evidentea ze noiz nahi da komparatu zeozer hobe da egotea komparatzeko elementuak elkarren ondoan. Halan behar baditugu komparatu bi zaldi hobe dateke egotea zaldiok elkarren ondoan ezen ez elkarren urrunean. Berdin nola zaldiak, etxeak, eskuak, kuadroak, letxugak, alfombrak, hiztegiak, loreak, ... eta hola infinituki esango nuke nik.

Berdin berdin ere redaktatzerakoan phrase komparativoak non kompratzen diren terminoak hobe da egotea elkarren ondoan halan hobeto kompartu ahal izateko, daudelarik vistaz begien kontrol pean.

Gaur, aitzitik, dugu irakurri ahal hau titularra (Berria, asteartea 14 ekaina 2011)

IKTetan gehiago erabiltzen du jendeak euskara kalean baino

non komparatzen dena da batetik IKTetan eta bestetik kalean, esanez batean erabiltzen dela euskaragehiago bestean baino, gehiago dela erabiltzen batean ezi bestean.

Ez al litzateke gu guziontzat mezu hori egongo redaktatua atxikorrago eta asekibleago kin beste possibilitate syntaktiko hau?

Jendeak gehiago erabiltzen du euskara IKTetan ezi kalean

Zer zaizu iruditzen? Ez al doaz ederki elkarren ondoan -ez urrunean- bi komparagaiak?

..., alegia, ...

Sarri, behintzat nahi baino sarriago erabiltzen dira euskaraz, behintzat oraiko textu informativoetan izanik eskura aukera bat baino gehiago expresatzeko gauza bera, dut impresioa ze dugu hartzen, aukeratzen aukera gutiago informativoa dugularik baztertzen aukeretan onena, informativoena.

Dut pensatzen ere ze an mass media' normalean, beste hizkuntzetan, direla arduratzen batez ere buruz informationea eta qualitate informativoa. Baina aitzitik euskaraz dugula lar pesatzen -edo beharbada egiazki lar sobera guti- buruz euskara. Berba batean, ze euskaraz ditugun prejuzgu kaltekorrak dutela impeditzen transmisione informativoa noiz ahal litzatekeen aplikatu aukera hobeak redaktatzeko.

Halan, sarri irakurri ahal ditugu honelatsukoak

Pastorrek berak esan zuenez, erabakia aldez aurretik hartua zuen, hauteskundeak baino lehen, alegia, eta Bizkaiko PSEko Batzorde Exekutiboarekin batera aztertua

Baina aurreko textu horrretan aisa aurreratu ahal da -emanik informatio hobea irakurleari- alegia partikulea, holaxe

Pastorrek berak esan zuenez, erabakia aldez aurretik hartua zuen, alegia, hauteskundeak baino lehen, eta Bizkaiko PSEko Batzorde Exekutiboarekin batera aztertua

Gogoeta eginez zer izan ahal da equivalentea hon alegia etorri zait izan ahal direla behintzat bi partikula: hau da eta zera. Applikaturuk equivalenziarena honela geratzen litzateke goiko mezua

Pastorrek berak esan zuenez, erabakia aldez aurretik hartua zuen, hauteskundeak baino lehen, hau da, eta Bizkaiko PSEko Batzorde Exekutiboarekin batera aztertua

eta

Pastorrek berak esan zuenez, erabakia aldez aurretik hartua zuen, hau da, hauteskundeak baino lehen, eta Bizkaiko PSEko Batzorde Exekutiboarekin batera aztertua

eta beste partikularekin

Pastorrek berak esan zuenez, erabakia aldez aurretik hartua zuen, hauteskundeak baino lehen, zera, eta Bizkaiko PSEko Batzorde Exekutiboarekin batera aztertua

eta

Pastorrek berak esan zuenez, erabakia aldez aurretik hartua zuen, zera, hauteskundeak baino lehen, eta Bizkaiko PSEko Batzorde Exekutiboarekin batera aztertua

Kasu guztietan, guztietan, batzutan nabarmenago bestetan gutiago nabarmen ikusi ahal dugu klarki aukera batzuk direla informativoagoak eta besteak aitzitik gutiago informativoak qualitativoki.

Ez da berdin textu literario bat eta textu informativo bat, hori jakin behar lukete aspaldian jada an mass media, egunkariatan eta ondorioz gu bazkatu eta alhatu euskaldunok textu hobeto redaktatuekin (kin textu hobeto redaktatuak).

Ote du qualitate informativo minimuna?

Ba dakit askok, behintzat nahiko askok dutela sustatzen OVS struktura syntaktikoa [O objektua, V verbua, S subjektua] ikusirik batetik ez dela egokia tzat ongi informatu euskal traditional SOV strukturea eta bestetik ez hartu nahirik SVO -duna zeren omen da arrotza euskaran.

Halan hedatu eta pusatu nahirik OVS hori ikusten ditugu honako mezu guti informativoak zeintzu nekez hartu ahal dira pasabletzat. Hara exemplua (Berria, lehenbiziko orriko titular prinzipaleko subtitulua, martitzena 7 ekaina 2011)

Normalizazio politikoa lortzeko eragile izatea eta krisi ekonomikoa gainditzeko neurriak hartzea dira Bilduk Gipuzkoarako proposatu dituen bi egitasmo nagusiak

non da

O objektua
(Normalizazio politikoa lortzeko eragile izatea eta krisi ekonomikoa gainditzeko neurriak hartzea)

V verbua
(dira)

S subjektua
(Bilduk Gipuzkoarako proposatu dituen bi egitasmo nagusiak)

Komparatu ahal izateko eta ateratzeko bakoitzak bere ondorioak jar dezagun ondoren beste bi aukerak, SVO eta ere "geure euskal jator" SOV strukturak.

SVO
Bilduk Gipuzkoarako proposatu dituen bi egitasmo nagusiak dira normalizazio politikoa lortzeko eragile izatea eta krisi ekonomikoa gainditzeko neurriak hartzea

eta SOV

Bilduk Gipuzkoarako proposatu dituen bi egitasmo nagusiak normalizazio politikoa lortzeko eragile izatea eta krisi ekonomikoa gainditzeko neurriak hartzea dira

Nola esana dagoen galderaz tituluan ote du honek mezuak pasako minimuna hon qualitate informativoa?

Normalizazio politikoa lortzeko eragile izatea eta krisi ekonomikoa gainditzeko neurriak hartzea dira Bilduk Gipuzkoarako proposatu dituen bi egitasmo nagusiak

Ez al da hori edozein medio informativoren erronka behinena?

Exponentea hon ezin doitu lexikalki euskaraz

Oraikoan ere mintzatuz' buruz geure lexikoa, geure lexiko amankommun okzidentala behar dut esan ze sarri etortzen zait gogora dioena buruz lexikoa -maisuki- Xabier Amuritzak bere liburu Euskara Batuaren Bigarren Jaiotza, non jorratzen ditu gauregungo problema lexikalak euskararenak, nahiz hori bai ez dut uste atera duen bere kritika zentzuz beteak baizik arrabots guti edo deus duelarik irudi liburuak basamortuko peredikua beharrean izan aitzitik harenga suspergarri positivoa.

Hori diot ze ikusi dut zein muzin handia egin zaion liburuari, han agertzen den kritikeari ki lexiko amankommun okzidentala dudana nik ikusi noiz mintzatu izan garen buruz indignatuen mugimentua, hasi zena an Madrileko Puerta del Sol. Nahiz izan indignatu hitza hitz amankommuna Europako hizkuntzetan

ig indignant

al indigniert

fr indigné

it indignato

es indignado

dut ikusi ze hori berbea dutela baztertu ia guziek zein izkirioz zein mintzoz (radioan eta tv-n).

Halan ikusi ditut ordez euskal hitz indignatu (indignazio, indigna(tu), indignatu, indignagarri, indignable,..) ondoko hauek, batzuk hobexeak besteak gutixo hobeak expresatzeko ideia hori hon indignatua.

amorratuak

hasarretuak

suminduak

malaletxedunak

baina ezta kasaulitatez ere

indignatuak

Hori guzia da ezein dudarik gabe exponente bat gure ments lexikalana, gure jokabide edo praxis kaltegarria, itsua.

Nik rekomendatzen dut edozeini interesatua honako gauzez -baita ki Inma Errea- irakurtzea liburua hon X. Amuritza, bere liburuaren partea titulatua "Hiztegi osoa, nazionala eta bakarra" (155 or harik amaitu). Lexikoak, lexiko egokiak eta doituak ba du bere importantzia, ez soil syntaxiak, orthographiak edo verbuak, morphologiak, ...

Laburdurak lexikalizatu?

Euskaraz sarri esan ohi ditugu berbak modu laburrean, laburrago ezi bere forma osoak. Halan hemen nire inguruan sarri entzuten dugu honelako esaldiak

irauko lau egunetan ez dut lo egin ganoraz

baina holakoak izkiriatzeko nola behar genduke izkiriatu?

iraganeko lau egunetan ez dut lo egin ganoraz?

Ba dira beste berba asko horren antzekoak non izan ahal da dudarik jakiteko nola izkiriatu.

irauko / iraganeko

uzaba / ugazaba,

beatzi / bederatzi,

abagune / abagadune,

atsena / atsedena,

...