Bi tropheo symboliko hon safari lexikala hon Xabier Kintana

Bi tropheo symboliko hon safari lexikala hon Xabier Kintana.


Xabier Kintana akademikoa alde dago hon neologismoak baldin neologismook ba dagoz ongi eta korrektuki eginak eta formatuak. Nik ikusten dut, aitzitik, arazoa hon neologismoa -hau da, purismo lexikala- nola arazoa, nola revisionismo lexikala. Neologismoen bidea, areago loturik tu lexiko zientifikoa nola da kasua hemen kin akademiko numerario Xabier Kintana, da niretzat erabili beharrekoa neologismoa soil noiz behar da, noiz beste erremediorik ez da, ezinbestean. Kontua ez da ea neologismoa dago ongi edo txarto formulatua; edo korrektua da ministrari edo ministro, edo senatari edo senadore edo senagildor… Hori litzateke basatzea lexiko osoa an revisionismoa (bere zentzu neutroan an re + vision edo zentzu visual manipulativoa non ikusten lirateke hitzak banan banan beti an desphase khroniko khronologikoa, eta baita zentzu negativoa edo persekutivo restriktivo lexikala non gogora ekartzen du horrek referentzia eginez religioari Offizio Saindua personalizatua gan aktualki ha kardinal Razinger edo Benedikto pontifizea); revisionismo kaltegarria nolanahi bi aldetatik, hain kaltegarria tik zentzu neutro desphasatua khronologikoki nola persekutivo inquisitoriala. Nahi nuke sinetsi ezen ez du behar euskarak ez Offizio Saindua eta ezta kardinal Razinger bilakagai pontifize Benedikto.

Diosku X. Kintanak exitoa izan dute euskaraz ere neologismo batzuk, esaterako bi aipatzearren argazki eta hegazkin. Bi exempluok, argazki eta hegazkin, nik ikusten ditudanak erakusten duela Kintanak nola ehiza tropheo, dira bi exemplu rakhitiko zeren batetik ez da egia dutenik oraindio behintzat exito soziala eta bestetik iragan dugu 30 urte baino gehiago horiek sartu nahian; prezio sobera karioa noiz denborarik sobera ez daukagu guk euskaldunok. Zenbat denbora -urte edo mende laurden- beharko dugu sartzeko beste hainbat eta hainbat hitz eta bakoitza? Khronoa ere arazo bat da, arazo bat dugu, Xabier. Gainera, nire ustez, printzipioz okerra eta areago desegokia da bide hori hon neologismoak, ez duena stetika kulturalik ere esango nuke eta gutiago konkordantzia kulturalik. Dirudienez ez gara konturatzen, ez garateke konturatzen zenbat puntu duen euskarak konpontzeko aurretiaz ere.

Orduan, Xabier, hobe gordetzen bazendu lotsaz tropheo lexilalok -argazki eta hegazkin- eta guziok an ahalik konkordantzia handiena (barru direla ere frankotiradoreak) lotu gaitezen eta zentra gaitezen zentroan eta tranzendentzian hon euskara.

Lekeitio, maiatza 27 barikua, 2005.

Hiztegi zeharo aktuala eta aktualizatua?

Hiztegi zeharo aktuala eta aktualizatua?


Hau hiztegia (Eskola Hiztegia, Adorez 5, udaberria 2005) dudarik ez dago ezen dela hiztegi berria, esan nahi bait da, oraintsu publikatua. Eta ikusi dut ere esaten dela buruz hiztegi publikatu berria ezen dela zeharo eguneratua, zeharo eguneratua. Ez du uzten tarterik dudarako horrek zeharo horrek, ez du zirrikiturik permititzen hak zeharo adjektivoak urruntzeko tik absolutua. Niri iruditzen zait soberazkoa eta erregalu hutsala hori aipamen laudorizkoa, “zeharo eguneratua”, eta esango dut -laburki- zergatik.

Zeren ikusi dut hiztegian ez datoz hitz aktual hauek: aktual, aktualki, aktualitate, aktualizable, aktualizagarri, aktualizante, aktualiza(tu), aktualizatio, aktualizativo, aktualizativoki, aktualizatu. Eta esaten eta galdetzen eta reesaten dut nik ezen hiztegi bat, an 2005 urtean, falta duenak horrek hitz aktualok ezin izan du aktuala eta gutiago zeharo aktuala edo eguneratua.

Ikusi eta begiratu dut ere zenbat hitz dakarren “r hutsetik” hasten direnak. Hau puntu hau begiratzea ere da “thermometro” on bat neurtzeko hiztegi berri -baina ez derrigorez moderno- baten aktualitatea eta ikusi dut zoritxarrez soil bi hitz: ramadan eta ron. Soil bi hitz dagoz dirudienez aktualki gaurko euskaran -an 3. millennioko euskaran- hasten direnak r hutsetik; hau bai despistea, raroa eta estonagarria! Ematen du datorrela hiztegia Euskal Herriko eskoletara beste planeta parallelo betetik. Hitz biok, ramadan eta ron, dirateke bakarrak daukagunak euskaraz, antza.

Pensatuz zergatik soil sartu dituzte hiztegian hoiek bi hitzak (ramadan eta ron) etortzen zait ondoko gogoetea eta hypothesia. Sartu ote dute lehenengoa, ramadan, errespetuz irekitasun religiosoa eta bestea, ron, nola preventzioz kontra alkoholismoa an generatio berri gazteak?

Ez naiz sartuko esanez ez dela lan on bat (Eskola Hiztegia, Adorez 5), baina bai diot ez dela aktuala tzat gaurko euskal sozietatea eta dela jaio sortzez desphasatua.


Lekeitio, maiatza 23 astelehena, 2005.

Non dagoke sakrilegioa?

Kostatu zait ulertzea titulua (Ikerkuntza publikoaren bide pribatuen kontra) an bloga hon FiloBlogia hon Ricardo Gomez, baina eraginez ahaleginari heldu naiz eta ulertu dut. Nori ez zaikeo kostatu, askori ziur. Izkiria izan baledi "Kontra bide privatuak hon ikerkuntza publikoak" ez ote litzateke errazago, anitz, anitz errezago. Non legoke orduan okerra edo batzuentzako sakrilegioa.

Lekeitio, maiatza 16 astelehena, 2005.

Tombolea hon nahi dutenak dirua franko eta kompromiso personala

Kontseiluak, Euskararen Kontseiluak, abian jarriko du tombola bat deitua euskal tonbola bi helbururekin -esan duen lez hak Xabier Mendiguren- batetik lortzeko dirua (nola-ere bait da edozein tombolaren helburu edo behintzat bat helburuetarik, krematistikoa) eta baita sustatzeko bakoitzaren kompromisoa buruz euskara. Bi puntu horietan, an dirua eta an kompromiso personala, uste dut nik’ ba gagozela euskaldunok aski, aski ongi, xaxatuak, nola-ere behar dugun berriz gainera gainetik kampaina berri bat buruz bermatu eta agian ere garantizatu eta konfirmatu bi puntuok, diru biltzea eta kompromiso quasi totemiko individuala.

Tombolak ba ditugu lehendik ere nahiko nire ustez: Ibilaldia, Kilometroak, Araba Euskaraz, Nafarroa Oinez, Herri Urrats, Korrika, …, eta bestetzu ere presoak, ekologistak, bizimodua aurrera ateratzea, seme-alaben estudioak, kariotze generala, … Gainera agertzen du gure Herriak kompromisoa joanik muntzoka edo saldoka tu euskal kulturako eventu horiek eta ere igorririk semeak edo ilobak tu euskal irakaskuntza, direlarik sarri haur hauek sartuak an “eremu experimentalak” non abusatzen da gain haurrak eta haurren posibilitate naturalak kin hain euskara desegoki eta indigeriblea, esaten dudala azken hau experientziaz zeren ikusi hori 30 urtean izanik maisu.

Uste dut ere, nik neure nivel eta panorama individualean, ikusirik resultatuak hon dituenak euskarak an irakaskuntzan lortzen artean 16 urteko gazteak, hau da, suspensoa -edo frakasoa-, uste dut ezen hor ba dago ere -utziko dugu esanik ere, ERE- suspenso bat duela atera euskarak, euskarak berak, hizkuntzak; ezen euskarak ere -behintzat ere- atera du suspenso, ez soil horregatio da suspensoa gan gazteak, gan irakasleak, gan inspektoreak, gan direktoreak, gan systema eskolar modeloena (A,B,D), gain diru guti, … Finean euskarak ere -ERE- atera du suspenso, an 25 urte behitzat.

Bada, heldu da momentua, ere begiratzeko ea zertan huts egin daroan euskarak, ez soil zertan huts egin izan daroen ikasleek, irakasleek, direktorek, inspektorek, systema edukativoak, asignatio ekonomiko rakhitikoak, …, baizik behar da ikusi eta analyzatu -behintzat an prespektiva thearikoan- zertan huts egiten ohi daroan ere -ERE- euskarak, hizkuntzak berak, gainera izanik “suspenso” hori edo euskararen galtzea konstante historikoa datorrena tik aspaldiko mendeak eta tik eremu geographiko historiko zabalak.

Beharko da ikusi zertan eta zenbateraino behar luke euskarak -EUSKARAK- reforma minimun batzuk, zeintzuk gabe segituko duen ziur ateratzen suspenso euskarak geroan ere. Ez dago, andere eta jaunok, basikoki tomboletan bermatzerik eta gutiago garantizatzerik etorkizuna hon euskara.

Lekeitio, maiatza 03 martitzena, 2005.

Eragozpenak an systema postpositivoa (edo atzerakarga sobera handia)

Zeozer redaktatzen bada linealki edo diskursivoki edo esateko beste hitz batzuekin segmentalki baina kin kontinuitate logikoa inter sekuentziak da hori textua ulertzen errazago ezi osterantzean redaktatua. Phrase baten esaten bazait “… esperantza du, …” itxaroten egoten gara -konszienteki edo inkonszienteki- ea zertarako esperantzea daukan, baina sartzen badugu lehenago ze zertarako esperantzea daukan eta utzirik azkenerako esperantzearen zertarakoa (momentu hontan dena importanteena) diot berriz ezen tartean sartzen badugu informatioa batzutan dena ere nahiko luzea edo izanik ere laburra da geratzen etenik bezala relatioa inter esperantza du eta zertarako esperantza du.

Halaxe noiz irakurri dut , Gara (maiatza 02 astelehena 2005) an lehenengo paginea: “GARAk egindako elkarrizketa batean, Salmond-ek esan du hautesleek ordaina eskatuko diotela Blair-i engainatu eta Irakeko gerran sartzeagatik. Osteguneko hauteskundeetan Laboristen gainetik gelditzeko esperantza du, Eskoziako Gobernua 2007an eskuetatik kendu ahal izateko”. Gure exemplu hontan hor dugu “… esperantza du, … kendu ahal izateko”.

Baina hau textua litzateke redaktua gehi lineal, gehi diskursivo edo gehi segmentalki baina kin kontinuitate logikoa inter sekuentziak baldin sartu izan ez balitz tartean deus eta utzi izan balitz hori informatioa geroko, nola honelatsu “… esperantza du, kendu ahal izateko eskuetatik Eskoziako Gobernua 2007an”. Hemen, nola ikusi ahal da klarki, doaz elkarren segituan esperantza du eta kendu ahal izateko eta da irakurtzen, ulertzen errezago edo gehi erraza. Da indiskutiblea, ¿ala ez?

Lekeitio, maiatza 02 astelehena, 2005.