Hiztegi zeharo aktuala eta aktualizatua?
Hau hiztegia (Eskola Hiztegia, Adorez 5, udaberria 2005) dudarik ez dago ezen dela hiztegi berria, esan nahi bait da, oraintsu publikatua. Eta ikusi dut ere esaten dela buruz hiztegi publikatu berria ezen dela zeharo eguneratua, zeharo eguneratua. Ez du uzten tarterik dudarako horrek zeharo horrek, ez du zirrikiturik permititzen hak zeharo adjektivoak urruntzeko tik absolutua. Niri iruditzen zait soberazkoa eta erregalu hutsala hori aipamen laudorizkoa, “zeharo eguneratua”, eta esango dut -laburki- zergatik.
Zeren ikusi dut hiztegian ez datoz hitz aktual hauek: aktual, aktualki, aktualitate, aktualizable, aktualizagarri, aktualizante, aktualiza(tu), aktualizatio, aktualizativo, aktualizativoki, aktualizatu. Eta esaten eta galdetzen eta reesaten dut nik ezen hiztegi bat, an 2005 urtean, falta duenak horrek hitz aktualok ezin izan du aktuala eta gutiago zeharo aktuala edo eguneratua.
Ikusi eta begiratu dut ere zenbat hitz dakarren “r hutsetik” hasten direnak. Hau puntu hau begiratzea ere da “thermometro” on bat neurtzeko hiztegi berri -baina ez derrigorez moderno- baten aktualitatea eta ikusi dut zoritxarrez soil bi hitz: ramadan eta ron. Soil bi hitz dagoz dirudienez aktualki gaurko euskaran -an 3. millennioko euskaran- hasten direnak r hutsetik; hau bai despistea, raroa eta estonagarria! Ematen du datorrela hiztegia Euskal Herriko eskoletara beste planeta parallelo betetik. Hitz biok, ramadan eta ron, dirateke bakarrak daukagunak euskaraz, antza.
Pensatuz zergatik soil sartu dituzte hiztegian hoiek bi hitzak (ramadan eta ron) etortzen zait ondoko gogoetea eta hypothesia. Sartu ote dute lehenengoa, ramadan, errespetuz irekitasun religiosoa eta bestea, ron, nola preventzioz kontra alkoholismoa an generatio berri gazteak?
Ez naiz sartuko esanez ez dela lan on bat (Eskola Hiztegia, Adorez 5), baina bai diot ez dela aktuala tzat gaurko euskal sozietatea eta dela jaio sortzez desphasatua.
Lekeitio, maiatza 23 astelehena, 2005.
4 comments:
Erramun adiskide maitea,
Hona hemen AGER verboari dagokion sarrera gure Dictionario Romanica Anglese izenekoan, zeina osoki irakurri baitaiteke hemen:
http://romanicaenglishdictionary.blogspot.com
ager [ag-/act-; -ig-/-act-] v to act (= to be doing)
Hence: agenda: agente-agentia; agitar &: agibile; action-actionero, actionista, actionar-actionabile, inaction; active-activate, activar-activation, activo, inactive-inactivitate, radioactive etc.; actor; actrice; acto-actuario-actuariato, actuarial, actual-actualitate, actualisar-actualisation, actuar-actuation, interacto; coager &; reager &; retroager-retroaction, retroactive-retroactivitate; transiger &; litigar etc.
Ikusi ahal izan duzunez ACTUAL AGER (=egin , ekin) verboaren derivatu bat da, concretoki bere participio perfecto irregularretik (ACTO). Regularra AGITO litzateke.
Ikusi ditzazu orain ACTUAL verbaren derivatuak aipaturiko hiztegi berean:
actual adj 1. actual, real; 2. current, present
actualisar = actualizar v to actualize
actualisation = actualization n actualization
actualitate n 1. actuality (= actual existence); 2. character of what is current or present, thing or event that is current or present;
actualitates current events, news (as in “news report, newsreel, news film, etc.”)
actualmente adv 1. at present, (just) now; 2. actually
Evidenteki zuzen zaude eta ratione duzu.
Dictionario actualagoak behar ditu euskarak.
Josu Lavin
-TIO & -TION & -TIONE
crear v to create
Hence: creation; creative; creator; creatura; increate; concrear; procrear &; recrear &
CREAR verbo romanicoa CREATU ematen du euskaran, zeren CREATo, CREATa participiotik harturik izan baita.
CREAT erro participiala biziki importantea da zeren derivatuak lor baitaitezke hartarik:
CREATion
CREATive (CREATivo, CREATiva)
CREATor
CREATrice
CREATura
Zeuk ongi erabiltzen duzun -T- hori -TIO suffixoan hain zuzen ere, erroari berari dagokio eta beraz atxikitzekoa euskaran ere. Euskaltzaindiak eta -ZIO erabiltzen dute erro participiala destruitzen dutelarik. Neuk -TIONE maiteago zeren askotan derivatu berrietan agertzen den -N- hori atxikitzen baitu:
NATIONe > NATIONAL
hobea begitantzen zait ezen
NATIO > NATIONAL
NATIO(NE)ren casoan ber gauza daukagu:
NATo, NATa
NATivo, NATiva,
NATion
NATura
T (naTion, creaTion) hori erabiltzea errazena da, familia derivational osoa observa badezagu.
Jainkoen gratia izan bedi zu(r)ekin!
Josu Lavin
**********
Josu Lavin.
Irakurri dut zure kommentarioak eta berriro ere irakurriko dut astiroago. Eskermila.
Nolanahi ere ederto dago hori diozuna "Jainkoaren gratia izan bedi zu(r)ekin" zeren problemea ez da nirea, zurea, Rubiorena, Andres Urrutiarena, Xabier Kintanarean, sandiarena, edo ...soil, baizik da problemea gurea euskaldunona, esango nuke ere ez dela euskararena nahiz agertzen da an euskara, nola ere alkoholismoaren problemea gehiago da personena ezi berarena alkoholismoarena eta solutioa etorriko da ganik personak eta ez sekula ganik alkoholimoa; da gurea problemea, kollektivo humano batena eta behar genduke konpondu problema hori duguna gure hizkuntzan (euskaran), nola ere ahalegina egin behar da konpontzeko beste edozein problema, baina ez problemea ukatuz, ukatuz bere existentzia. Baina zer konklusio aterako dute hiztegigileek (Patxi Uribarren, Juan Luis Goikoetxea, Gotzon Aurrekoetxea, ...) edo akademikoek eta euskal philologoek? Jainkoaren gratia on oparoa izan bezate bai, eta guziok izan dagigun.
Lekeitio, maiatza 24 martitzena, 2005.
Problema dagoela ezin ukatuzkoa da. Euskarak inadaptation problema izugarria dauka.
Verboa, lexicoa eta syntaxisa garatu beharrekoak dira indubitabileki.
Zer egiten du Euskaltzaindiak zentzu honetan?
Problema egiten dute gehiago korapilatu.
Euskaltzaindikoek ez dakite zer den verba international bat, noiz eta munduan arras azterturik baitago aspaldian danik.
Anglesean eta dialecto romanicoetan hitz bat erkide denean hitz hori internationala da.
Romanica edota Interlinguaren lexicoa mundu osoan lexico internationaltzat daukate. Besterik ez dago. Bete betean onartu behar litzateke.
Dialecto romanicoak (espainola, francesa, portugesa, italanoa, etc.) ere bestalde syntacticoki gehien garatu edo disveloppatu diren hizkuntzak dira.
Ba al dago nori copiatzerik?
Bai, romanicoei.
Gure classicoek hala egiten zuten, batere lotsa gabe, noizdaino-eta izurritea (Azkue, Altube, Laffite, etc.) sortu baitzen. Geroagokoak (Euskaltzaindia eta) are catastrophicoagoak izan dira euskararen bizitzarako.
Adiskidetsuki
Josu Lavin
Post a Comment