Purismo lexikal azkarra oraino an 2012

Batzuk edo inkluso askok -artean arduratzen direnak euskararekin- uste daroe ezen orain ez dagoela euskaraz purismorik, behintzat purismo lexikalik. Ez dela erabiltzen esaterako gehiago urrutizkina izendatzeko telephonoa. Izatekotan ba direla oraino ere beste modu bateko purismoak, akaso syntaktikoa, orthographikoa, morphologikoa, ... edo besterik baina ez lexikalik. Uste ohi da darabilgula barra-barra international hitzak, baina ez da hori holan, ez da egia uste hori.

Aurkitu naiz, nola exponente, kin hitz hau (gaurko, martitzena 28 otsaila 2012, irakurririk prensa egunkari bat)

analisigile 

Daigun bada ikusi ea hitz hori den internationala -hitz grekoa berau- eta nola den beste mintzairetan. 

(in) analyst 

(fr) analyste 

(al) Analytiker 

(it) analista 

Ez al da esaten euskaraz ere

analysta edo analista. 

Ez al da oraino euskaraz purismo lexikalik, purismo lexikal azkarrik bada ere kamleonikoa nahi duena bizi kamuflatua, xahutzen ditugula gure energiak -ez direnak hain goriak- alferreko ariketetan?

Ondoren Akademiako jardun eguna buruz Hitz-ordena

Akademiak, izengaitikoz Euskaltzaindiak, izan du egun bat Donostian (joaneko ostiralean, otsailak 24) buruz Hitz-ordena edo esanik geure hitzekin buruz zelan hobeto kommunikatu, informatu irakurlea effektivoago. Ranking informativoan ahalik hobekien, gutiago nekez edo zail.

Behar dut esan ze han egon naizela eta izan dela gustu bat entzutea han esan direnak. Ortakoz, horixe gatik ba nire zorionak possible egin duten guziei egun hori eta bereziki Akademiari berari (ki Akademia).

Etorririk handik etxean izan ditut bi gutunazal tik Euskaltel non dut ikusi ezen han salaturikoak, esanikoak -akats informativo syntaktikoak-, Donostian Akademiako jardunean, dagozela barreatuak nonnahi zabalki. Hara irakurriak an Euskalteleko avisu-orria.

• Euskaltelen, gure nagusiek faktura txikagoak izateaz arduratzen gara. 

[zuzendua da 65 urtez goitikoei] (verbua azkenean hon phrasea)

Oso erraza da zure plana berritzea. 

• Euskaltelen saltoki batera joan behar duzu martxoaren 31 baino lehen. 

• Nahikoa da pertsona horrek [hain delakoak] zure NANaren eta berearen fotokopiak aurkeztea.

Horiek mezuok izan ahal ziren errazago, kommunikativoago, effektivoago irakurleari honelaxe, esaterako

• Euskaltelen arduratzen gara gure nagusiek faktura txikagoak izateaz. 

Oso erraza da zure plana berritzea. 

• Euskaltelen saltoki batera joan behar duzu lehenago ezi  martxoaren 31. 

• Nahikoa da pertsona horrek aurkeztea zure NANaren eta berearen fotokopiak.

Ez al dira beheko aukerok, aukera syntaktikook, effektivoagoak informatikoki tzat irakurlea? Hobeak?


Ez dut nahi amaitu salatu gabe (harriduruaz?) zelan buruz jardun egun hori hon Akademia ez duten argitaratu deus Gara-k eta Berria-k. Izan ala izan ez bere gustukoak esan zirenak Donostian behar zuten informatu. Ez dute informatu, ez zapatuan eta ezta domekan, eta ikusiko beste egun atzeragotuetan. Zer pasa da, zer pasatzen da?

Nork du normalxe ulertzen?

Dut izkiriatu tituluan galdetu -Nork du normalxe ulertzen?- normalxe eta ez normal, hau da, aski normal edo normaltsu. Zeren zait iruditzen hori titulua lar guti informativoa edo aski txarra kommunikativoki. Hemen ba titulua 

Polizia operazioa prozesuaren aurkako Parisen "eraso argia" izan dela salatu dute Senperen 

Zait iruditzen dela titulu irabiatua, cocktail informativoa kin anitz vodka: ulertzen diffizil samarra eta zail. Nehork eska baleza jartzen nuke aukera hobetua informativoki baldin ez balitz ere onena, hautu syntaktikorik onena.

Valeko bada (SVO), zergatik ez hobetsi preferenzialki?

Titular hau (Berria, domekea 19 otsaila 2012, kultura, 32 or, Iñigo Astiz) gutik gaitzetsiko lukete eta gutiago eman txartzat.

Taviani anaien "Cesare deve morire" filmak irabazi du Berlinale jaialdiko sari nagusia 

Hori titularra dago emana erabilirik SVO struktura syntaktikoa, non S subjektua / V verbua / O objektua, izanik delako SVO hori strukturarik onena, onena informativoki edo kommunikativoki.

Direla
S (Taviani anaien "Cesare deve morire" filmak)
V (irabazi du)
O (Berlinale jaialdiko sari nagusia)

Hori strukturea, struktura syntaktiko kommunikativoa baldin bada valekoa eta ona (nola ikusi ahal dugun), zergatik ez dugu erabili behar preferenzialki baina ez -horregatio- exklusivan? Eta, zergatik eta zertako erabili nola ikusi ohi dugun lar sarri beste hauek forma gutiago informativoak: SOV "geurea", edo "kamuflaiaz geurekotzen ari garena" OVS? Hara, horiek bien versioneak tzat goiko mezu edo titularra:

Taviani anaien "Cesare deve morire" filmak irabazi du Berlinale jaialdiko sari nagusia 

(SOV, "geurea")

edo

Taviani anaien "Cesare deve morire" filmak irabazi du Berlinale jaialdiko sari nagusia

(OVS, "kamuflaiaz geurekotzen ari garena") 

Avisatu, horregatio, argiro ze ez dugula esan nahi ezen horrek textu horrek -SVO- dugunak jotzen onenentzat struktura informativoz ez duela deus gehiago hobetzekorik baita informativoki.

Segmentu informativoak: edo 3-7-6-5-4-2-1, edo 1-2-3-4-5-6-7?

Nola egingo den Donostian (ostirala 24 otsaila 2012) egun osoko jardunaldia buruz "Hitz-ordena, Erabilera estrategikoa" pean Akademia dut izkiriatzen hau gaurkoa dudala gogoan hori eguna.

Guziok ba dakigu dagozela phrase batean barruan parteak eta zehatzago berba eginez segmentu informativoak zeintzu ordenatzen ahal dira hurrenkera differentetan dagoelarik hori fakultatea ordenatzearena esku batzoitzaren edo idazlearen, redaktatzailearen (nahiz ez balitza redaktore ere redaktatzailea).

Halan, ordenatzeko elementu batzuk linealki -bata bestearen ondorik, nola egiten bait da edozein phrasetan- egon dagoz possibilitatean hainbat dependitzen duela, segun probabilitateak, zenbat elementu diren.  Halaxe, oker ez banago, ordenatzeko linealki zazpi elementu -gure kasuan, zazpi elementu deituak segmentu informatiko- possibilitate differenteak dira 49, hau da 7x7 = 49. Baina besterik da ikustea ea horiek 49 aukerak diren berdin valioko informativoki, ranking informativoan.

Dudalarik irakurri datatua Baionan (Ainize Butron, Baiona) hau ondoko titularra etorri zait lehenbizi ezen izanik ere titulua redaktatua Bainonan ez datorrela tik lapurtar traditionea zeina izan bait da euskaraz aberatsena eta dut ikusi dire plegatu (toleztu) egoko traditioneari Lapurdin ere izenean edo deitua euskara batua edo "patriotismoa", berba batea dagoela etenik hori traditionea izanik ere arrazoia edozein.

Hara titularra (Gara, asteazkena 16 otsaila 2012, Euskal Herria, 14 or)

Murrizketek ama-eskolatik haurrak sailkatzea dakartela salatu dute sindikatuek

Nola esan bait dut hor puzzle informativo hortan -phrase edo titular hortan- dagoz zazpi -7- segmentu informativo direnak hauexek ateratzen direnak vivisektionaturik phrasea.

1- sindikatuek
2- salatu dute
3- murrizketek
4- dakartela
5- sailkatzea
6- haurrak
7- ama-eskolatik

Hemen, goiko titular hortan ordenea da

3- Murrizketek
7- ama-eskolatik
6- haurrak
5- sailkatzea
4- dakartela
2- salatu dute
1- sindikatuek

Orduan kompartzekoak dirateke -artean 49 aukera possibleak- bi textu hauek gogoan dugula hitz-ordena (zein gaia tratatuko du Akademiak Donostian ostiralean 24.).

Murrizketek ama-eskolatik haurrak sailkatzea dakartela salatu dute sindikatuek 

(3-7-6-5-4-2-1)

eta

Sindikatuek salatu dute murrizketek dakartela sailkatzea haurrak ama-eskolatik 

(1-2-3-4-5-6-7)

Buruz ordenatu hitz-ordena

Bakoitzak du eskubidea izkiriatzeko eta redaktatzeko nola plazer duen baina ez gara ari buruz ea redatatua den zilegi edo ere inkorrekto baizik nola egin ahal da redationea ahalik ulergarrien edo behintzat gutien desegoki izan dadin mezua diaphanoago tzat irakurlea. Izanik ere aukera differente batzuk berdin zilegiak eta korrektuak izan ahal dira barruan ranking kommunikativo bat' egotea aukeraok lerrokatuak gorago edo beherago respektuz ulergarritasuna, ulergarritasun kommunikativoa.

Halan noiz bait dut irakurri ondokoa  (Herria astekaria, 9 otsaila 2012, Baiona)

Seaska Baxoko azterketak oztopatzeko prest, Baxoa euskaraz izan dadin ardiesteko      

pensatu dut ze hori-phrasea ahal zela egon antolatua beste hitz-ordena batekin, non kommunikativoki legokeen hobeto tzat irakurleak kaptatu mezua. Halan, esaterako

Seaska prest oztopatzeko Baxoko azterketak, ardiesteko izan dadin Baxoa euskaraz

Aukerak hon hitz-ordena (edo hitz-ordenaren aukerak) izan ahal dira differente baina ez berdin valioko an ranking kommunikativoa. Bai, ezta?