Ekarten dut gaur blog hontara reflexionea eguin zuena Errotetac direla egun batzuc baita an nire blog hau. Hemen da zioena zeina da interesantea eta iracurgarria besteric ez bada ere rebatitu ahal izaiteco dioena Errotetac. Hara,
Erramun jauna,
Damu dut hunen gordinki erraitea ondoren
datorrena, bainan egia bezalakorik ez baitago, ahoan bilorik gabe
erranen dautzut ene ustea.
Jakizu bada, ene ustez arrunt galdua
duzula euskarazko sintaxi klar, komunikativo eta progresivo baten alde
abiatua duzun gurutzada edo borroka nehoiz ezin aski prezatuzkoa. Eta
hala uste dut zeren ez baita igaraiten egun bakar bat non ez dugun
aurkitzen euskal testuetan (erregistro idatzira mugatzen dut ene ohar
hau) esaldi bat –edo esaldi parrasta handi bat– eraikia eta moldatua
iseka beltza eginez zentzu, logika eta komunikagarritasun printzipio
sinple eta oinarrizkoenei, eta non ez dugun ikusten nolaz aspaldi handi
huntan bereziki Hegoaldean nagusitua dugun izkririamolde zentzugabe eta
luzara suizida batek ari daukun jaten eta iresten euskararen ahalmen
retoriko eta prosodikoa halako gisaz non gauza segurra baita arrunt
enbalditurik ezarriko daukula laster, sekula berriz ezin izaterainokoan
komunikazione tresna erabilterraz, indartsu eta baliagarria. Eta itxesa
inminente bezain absoluto horren aurrean aditzen dea ahots
kualifikaturik alarma deia jotzen? Ez hanbat. Aitzitik, sintaxi
abominable hori debekatu, ohildu eta isekatu beharko luketen ahotsak
mutu demonio dagozi (salbuespen bakarra dira blog huntan adiarazten
direnak), eta beren alerta deiadarrak aditzeko partez ikusten duguna da
publikazione orotan emaiten zaiola sintaxi pozoitsu horri bide zabala,
zilegitasun eta legitimitate, erraiten balitzauku bezala horixe dela
euskal jendeak bere komunikazione beharrak asetzeko baliatu behar luken
tresna, zein baita hain gauza patetikoa eta ezin pentsatuzkoa nola
sinistarazi nahi izatea minbiziak jotako eri handiari behar dituela
erran zonbeit Agur Maria bere osasuna berreskuratzeko, eta baztertu
medikuntza modernoak bere bizia begiratzeko eskura jartzen dazkon arta
zientifikoak.
Goiko ahapaldi irakitu hori eragin daut duela
zonbait minuta Argiaren web orrian kausitu dudan esaldi batek zeinetan
laburbiltzen den modu grafiko batean gure garai auhendagarri hunetako
zabarkeria eta basakeria sintaktiko beltza. Ez du berez, esaldiño
horrek, deus berezirik respektu molde antikomunikativo berean
antolaturik gure artean publikatzen diren gainerako milaka esaldiak,
salbu eta, menturaz, esaldi hunetan egileak egin duela agidanez gaitzeko
ahalegin bat bere lana gerta dadin egiazki eta bipilki
antikomunikativoa, diteken gradu maximoan. Eta aitortu behar zaio,
baiki, ontsa erreusitu duela. Huna beraz gure Leizarraga berpiztuak
(artikuluak ez dakar nehoren sinadurarik, horregatik permetitzen dakot
ene buruari piko maltxur hori) apailatu daukun esaldi txanbelina:
"Hernani ez da bere hondakin organikoak konpostatzeko planta txiki bat herrian eraikitzea debekatu dioten bakarra".
(https://www.argia.eus/albistea/usurbili-ere-debekatu-egin-diote-bere-organikoaren-parte-bat-baserritarrekin-konpostatzea)
Esan
gabe doa, Arana, Azkue, Altube eta gainerako azti-aprentizak gure
hizkuntza eskupilatzen, lardaskatzen eta izorratzen hasi aurreko
garaietan esaldi hori hunelatsu emango zuken edozein euskal
izkribatzaile normalek:
“Hernani ez da herri bakarra debekatu diotena planta txiki bat eraikitzea bere hondakin organikoak konpostatzeko”.
Edo
“Hernani ez da herri bakarra zeinari debekatu dioten planta txiki bat eraikitzea bere hondakin organikoak konpostatzeko.”
Aski frogatua dut engoitik: Hegoaldean euskaraz izkribatzen dutenen
ehuneko handi-handi batek izkribatzera jartzen direlarik gogoan hartzen
duten xedea ez da mezuak argi eta erraz helaraztea beren irakurleei,
baizik eta atsulutuki eta zernahi gostarik betezea eskolan, kazetetan,
irratian, liburuetan, e.a. barneratuak dituzten arau sintaktiko absurdo
batzuk, sinisturik arauxka horiekiko leialtasun itsu bezain misplazatuan
kausitzen dela “zuzentasuna”ren gakoa. Eta horrela dute malerus horiek
zuzentasunaren idola faltsua adoratzen beste jainko ororen gainetik,
behialako cananeo zaharrek Moloch bezala, ohartu gabetanik adorazione
antzu horretan daudela beren katea gogor eta tinkoenak, eta beren porrot
segurraren bermea.
Egia baizik ez da horren suharki
irrikatzen duten “zuzentasun” mistiko horretara arribatzeko bidaje
esportzatuan galtzen dutela gaixoek zenbait huskeria ttipi, nola diren
testuaren ulergarritasuna, komunikagarritasuna, dotorezia, eta are
irakurgarritasuna bera ere, bainan nor gogoetatuko da hanbat esdeuskeria
muntagabe horiengatik baldin erran ahal badu gero nornahiren aitzinean,
paparra harro eta burua gora, beste nornahi bezain kapable dela bere
esaldiak moldatzeko hertsiki beteaz ortodoxia altubianoaren arauak, edo
–ez da deus gure artean entzuten eta argudiatzen ez denik– izkribatzen
dituen testuen zailtasuna bera dela testu horien zuzentasunaren froga,
gauza jakina denaz geroztik gure mintzaira zaharra munduko beste guztiak
ez bezalakoa dela eta hortakoz behar dutela izan bere perpausek hurren
nehork ezin konprenituzkoak lehen irakurrian, ez dadin sekula ahantz ez
markistu eskuararen etorki isolatuaren loria handi eta distira
itsugarria?
Horiek guziak hola direlakoz, eta ez bestela,
behartua naiz finitzera egungo ene mezua aurreko guztia lau hitzetara
biltzen duen gogoeta hits eta etsigarri batekin:
Ez dago zer eginik.
XE
