Dudaric ez dago ze hitz mordoa dago hasten direnac erdaretan (gaztelania, frantzesa, inglesa, ...etc) kin preffixua in-.
Horiec verbac aguertzen zaizquigu edozein arlotan baina particularzqui politican, zientzian, nivel elevatuco textuetan, ...etc luzea non guero euscal mass mediac behar ditu irabili ugari noiz berriac datozen batez ere campotic nola ti espainola, frantzesa, inglesa eta abar.
Gaur ari nintzelaric iracurtzen prensa erdaraz ikusi dut inocultable verbaa eta nahi izan dut ikusi nola dago verba hori an Elhuyar hizteguia baina verba hori ez dago hizteguian.
Niri occurritu zait izan ahal litzateque
Zeren hori [in- preffixua] gueure eguitea euscaraz litzaque mesede handico eta gainera guztiz naturala zeren jada hor dago sarthua an gure euscal societatea. Zeren bestela ikusten dugu an hizteguiac -zeinac dira asco consultatzen an mass media zeren bait dira total indispensable eta dugu ikusten esateraco ondoco desegoquitasunac. Consulta horiec eguitea da totalqui beharrezco nahiz prefosta ez da nehongo obligationeric consultatzeco.
Elhuyarrec esateraco dakar ze gaztelaniazco indiscutible hitza da euscaraz
1
adj.
eztabaidaezin, ukaezin; dudagabe
Baina ez al da euscara indiscutible verbaa? Zein euscaldunec ez du ulertzen eta ez du erabili? Philosophia tamal eta incorrecto horrec behar othe gaitu salvatuco?
Ba dugu zeri buruz refleionatu har dezagun bide oneco eta effectivoco directionea.
Horiec verbac aguertzen zaizquigu edozein arlotan baina particularzqui politican, zientzian, nivel elevatuco textuetan, ...etc luzea non guero euscal mass mediac behar ditu irabili ugari noiz berriac datozen batez ere campotic nola ti espainola, frantzesa, inglesa eta abar.
Gaur ari nintzelaric iracurtzen prensa erdaraz ikusi dut inocultable verbaa eta nahi izan dut ikusi nola dago verba hori an Elhuyar hizteguia baina verba hori ez dago hizteguian.
Niri occurritu zait izan ahal litzateque
inezcutagarri
Zeren hori [in- preffixua] gueure eguitea euscaraz litzaque mesede handico eta gainera guztiz naturala zeren jada hor dago sarthua an gure euscal societatea. Zeren bestela ikusten dugu an hizteguiac -zeinac dira asco consultatzen an mass media zeren bait dira total indispensable eta dugu ikusten esateraco ondoco desegoquitasunac. Consulta horiec eguitea da totalqui beharrezco nahiz prefosta ez da nehongo obligationeric consultatzeco.
Elhuyarrec esateraco dakar ze gaztelaniazco indiscutible hitza da euscaraz
indiscutible
Baina ez al da euscara indiscutible verbaa? Zein euscaldunec ez du ulertzen eta ez du erabili? Philosophia tamal eta incorrecto horrec behar othe gaitu salvatuco?
Ba dugu zeri buruz refleionatu har dezagun bide oneco eta effectivoco directionea.
inoccultable, cehatzagoa
ReplyDeleteConforme nago Josu esaten duzunaz baina verba hori guehienac ez luquete ontzat hartuco. Baina, esateraco, Academiac eta Elhuyarrec ere ez du impossible hitza hartzen euscarazcotzat.
ReplyDeleteEz gabiltza ondo. Baina, edozein casu concretutic apharte, euscaran sarthu behar da in- preffixua an euscara zeren du gainera existentzia reala an euscaldunon mintzoa.
ezcutaecin, bai erabilia içan da.
ReplyDeleteinezcutagarri, ceuc asmatu berri duçu.
Bai neuc asmatu dut baina iruditzen zait ze da erabilgarria eta arguiro ulertzecoa.
ReplyDeleteEsan dudan lez affaira da zer eguin generalqui kin hitzac hasten direnac in- preffixua. Niri iruditzen zait ze ezcutagarri litzateque realago ze ezcugaitz. Bestetic synonymoac othe dira ezcutagaitz eta ezcutaezin?. An bide berri hobeac aurquitzea bethi ez da premiazco ea inoiz erabili den hitz lehenago euscaraz. Esateraco Axularrec ez zuen secula erabili internet hitza baina halere guc hartzen dugu guretzat.
Haimbat hitz dagoz ongui sarthuac euscara realean dutenac in- preffixoa baina ez direnac sartzen hizteguietan.
in- horrec presencia daduca benetaco hitz international existenteetan.
ReplyDeleteHori bai.
ReplyDeleteBaina horrez gainera ere erabili ahal du nahi luenac
(in-+ euscal hitz basicoa)
ordezta
neologismo trakets eta baldresqui formatuac
zeinac dira batzutan asqui difficil interpretatzeco ere batzutan kin significantza ambivalente eta dudakorra. Hori da nire iritzia eta ere sentipena.
A da hobea ze B duda baric
A (in- plus euscal hitza) da hobea ze B (neologismo lar baldres eta asqui inulergarriac) duda baric.
Nik ez dut esango hitz horiek gaizki daudela, edo ez direla erabili behar. Irakurleak entendituko baditu beren bidea egingo dute.
ReplyDeleteHala ere, uste dut erdaraz hitz batez ematen diren kontzeptuak ez direla nahitaez, *derrigor*, euskaraz hitz batez eman behar. "Inocultable" esan nahi badu "ezkutatu ezin daitekeena" horrelaxe ere eman daiteke. Luzeagoa da, bai, baina errazen konprenitzen ahal da.
Era berean, euskaran badira hitzak zeinek erdaraz hitz anitz eskatzen dituzten. Haatik, erdaldunak ez dira aztoratzen, asmatzeko nola eman hitz bakar batean. Afera honetan ere, euskaldunak gabiltza espainolaren atzetik buru makur.
ezcutaerraz
ReplyDeleteezcutagarri
ezcutagaitz
ezcutaçail
ezcutaecin
Ezkutatu, estali, ostendu, gorde, kukutu, kukuldu, kuku egin, gerizatu, gibeldu, altxatu, tapatu...
ReplyDeleteezkutatzen erraza
ezkutatzen eia
ezkutatzen fazila
ezkutatzen ahal dena
ezkutatzen zaila
ezkutatzen gaitza
ezkutatzen difizila
ezin ezkutatua
ezin ezkutatuzkoa
ezin ezkutatzekoa
ezin ezkuta daitekena
ezin ezkutagarria
ezin ezkutakorra
et cetera
Oraintche ari nintzen iracurtzen buruz coronavirusa erdaraz eta hor aguertu zait imprescindible hitza zein da hitz total normala contextu hortan eta ere total precisoa. Jaquin nahi izanic nola dakarren hori verbaa Elhuyarrec joan naiz eta diost euscaraz da -ditudala escura 6 auquera-
ReplyDeletenahitaezko
baitezpadako
ezinbesteko
derrigorrezko
noraezeko
eta
behar-beharrezko
Nire sensibilitate lexicalean horiec 6 auquerac ez dute ordezten (behitzat precisionez) ordezten duena euscal hitz imprescindibleac (izquiriaturic ere edozein orthographian) significatzen duena. Gaur edozein euscaldunec behintzat du ulertzen eta ere erabiltzen imprescindible hitza baldin behintzat ez badago condicionatua eta ezia -ez educatua- pean purismo lexical asphisiantea.
Elhuyarrec behar luque eguin berehalacoan revisione generala an bere hizteguietan eta sarthu esateraco imprescindible (inpreszindible) moduco verba asco.
imprescindible ona da.
ReplyDeleteinpreszindible haguitz charra!
indispensable hobea liçate.
ReplyDeleteHirur unitate hauetaric (anglesa, francesa, espainola) gutienez bitan hitz bat aguercen denean, hitz hori euscaraz erabilgarria da bi hizcunça horietan duten frequencia berberarequin. Adibidez: indispensable
ReplyDeleteGraphian anglofrances forma da naffarreraz erabili behar dena.
imprescindiblea prescindiblea da, ceren gutienez bi unitatetan ez baita erabilcen.
ReplyDeleteEsan edo defendatzen duzunaz conforme ni, Josu.
ReplyDeleteGogora ethorri zait esan zidana Xabier Amuritzac noiz publicatu nuen nire liburua titulatzen Euskarazko arrotzhitzak (2001 urthean, reeditionea) non ercatzen dira hitzac ezarriric elkarren ondoan nola esaten dira hitz horiec (22.000 hitz inguru)
alemanez, ingles, frantzes, italiano, espainol, portugues eta russo.
Ezen esan zuen Xabier Amuritzac ze ea zertan nabilen aiphaturic haimbeste hizcuntzetaco referentziac zeren nahico litzatela hitzac noiz diren coincidente
an espainol, frantzes eta ingles.
Amuritzac hirur unitate behar lituzque. Neuc bi. Asqui eta sobera.
ReplyDeleteBiac ere ondo edo asqui hurbil ongo.
ReplyDeleteEsateraco indefendible hitza da
espainolez indefendible
frantzesez indéfendable
inglesez indefensible
ostera Elhuyarrec dakar dela euscaraz
defendaezin
Ene usteko, espainoleko "prenscindible" etab. gaizki eratuak dira, zeren "prescindir" ez baita aditz trantsitiboa. Aditza "prescindir de" da. "Dispensar" aditz trantsitiboa denez gero, "dispensable" on da.
ReplyDelete"Ezin lekatua", "ezin dispentsatuzkoa", "indispensablea", "eskusaezina", "ezin salbuestekoa"...
Iruditzen zait, anonymus, ze emaiten dituzun 5 auquera horiec tzat synonymo baina niretzat ez dira, nahizta bizi dituzten conceptuac -eremu semanticoac- an orbita hurbila inguruca.
ReplyDeleteNiretzat -nola bait naiz seme neure momentu propio personaleco- horiec 5etan arguiena eta monolithicoena iruditzen zait dela indispensable hitza. Indispensable hitzac adierazten du niretzat (eta uste dut asco guehiagorentzat) conceptu concretu indudable eta delimitatu bat.
Beste 4ac ostera
-ezin lekatua, ezin dispentsatuzkoa, eskuraezina eta ezin salbuestekoa-
dira divagoagoac eta conceptualqui lausoagoac.
Hori da nire perceptionea dudagabequi, indudablequi.
Gerrikagoitia jauna,esker anitz arrapostuagatik eta blog honengatik, interesetik irakurtzen baitut.
ReplyDeleteDuda gabe, espainoleko "indispensable" hitza euskarara ekartzeko euskarak duen hitz zorrotzena "indispensable" da. Zeren eta akorde bainago euskaraz erabiltzen ahal den hitza dela.
Eman ditudan hitz horiek bat direla ez dut erran nahi izan, ezta elkarren trukean balia daitezkeela. Erran nahi izan dut kasuan kasu, eta egoerak edo estiloak on badu, baliagarri badirela.
Euskara malgua da; hain malgua non erdaretako hitz horiek egokitzen ahal baititu, jatorriz bereak dituenak *dispentsatu* gabe. Testu bat erdaratik ekartzen bada euskarara, normala eta zuhurra da hurbilen dituen hitzak baliatzea, emaitza albait doien izan dadin. Testua euskaratik sortzen bada autoreak du hautua eta hiztegi on batek behar du ahalik eta aukera anitzen bildu idazlearen eskuetan uzteko.
Academia batec, behar içanez guero, erabaqui behar luque hirur hauen artean
ReplyDeleteindefendible
indefendable
indefensible
Behin ikussiric euscaldunec nola erabilcen duten.
Argui dago hirur horietaric bat datela guehien erabilia ala holaco cerbait.
Cein, çuen ustez?
in- prefixua kenduric ere
ReplyDeleteindefendible
indefendable
indefensible
aztertu behar lirateque, ceren aguian anglesez cerbait alda liteque, edo forma bikoitza erabili.
Anonymus jauna orain conformeago nago esan duzunaz zeren eguia garbia da ze ez da berdin
ReplyDeletenoiz euscaldun batec norbere baitharic esaten edo izquiriatzen duen zerbait
edo aitzitic
noiz behar da ekarri euscal publicoari zer dioen textu edo aiphu arrotz batec.
Lehenengo casuan hitzac, syntaxia, edo ... edozein arlo dago libreago gain hain dalaco horren escu. Beste casuan ostera, nola da traductionea hen original jatorrizcoa, productua dago anhintzez guehiago lotua ki originaleco lexicoa derrigorrez eta ere obligatorioqui nic guehituco nuque.
Verba batean orain nago concordanteago kin esan duzuna.
Contutan harturic Euscalçaindiac
ReplyDeletedefendatu
eta
defenditu (lagunartean?)
biac onharcen dituela
defendable & indefendable
eta
defendible & indefendible
lirateque formaric egoquienac, onhartuco balira batueran.
Gogoan izan ezen defenditu eta defendatu ez direla sinonomo beteak. Erabilera geografikoa aparte utzita, bigarrenak esan nahi du hala "defenditu" nola "debekatu".
ReplyDeletedebecatu adieran Euscalçaindiac ez du onharcen.
ReplyDeletedefendible & indefendible
da nire auquera.
Neuc 60 urthetan osso gutitan erabili ditut hitzoc
ReplyDeletedefendible & indefendible
ez euscaraz ez erdaraz. Bigarrena guehixeagotan.
Nik honelako zerbait proposatzen nuke:
ReplyDeletedefenditu ad [definizioa].
defendatu ad 1 defenditu. 2 debekatu.
indefendible adj defenditu ezinezkoa.
indefendable adj defendatu ezinezkoa.
Bat nathor Gilenequin ossotoro.
ReplyDeletedefenditu, defendi, defenditzen
ReplyDelete1 du ad. Norbaiten edo zerbaiten alde egin; babestu. Ik. aldeztu; defendatu. Salatariaren aurrean bere burua defenditzeko aukerarik ez du izan. Azken eguna arte zaindu eta defenditu dute beren etxea.
Azquenean guc gueuc sorthu beharco dugu hiztegui orocor edo dictionario general hori.
ReplyDeleteBai batueraz, bai naffarreraz.
Studiatu beharco da contu hau.
Zuk baduzu hiztegi horren oinarria, Josu: Interlingua.
ReplyDeleteInterlinguaz eta ingelesez bat datozen hitz guztiak aukeratu besterik ez dago. Gero baturatu daitezke (edo hobe Euskara Erkide Baturatu)
Oraintche ikusi dut an ETB programmaa titulatua "Imajinaezinetik hizketan" eguina ganic Fermin Etxegoien tchantchicuarra.
ReplyDeleteBaina nic uste ossoa dut (baina ziur egoiteco beharco litzake galdetu ki Fermin Etxegoien) ze titulu hori hen programmaa izan zen lehenengotan behintzat mentalqui "Inimajinabletik hizketan" baina nola hizteguiec -nola Elhuyar- dakarte ze inimaginable da erdarazco verbaa eta hitz hori erabilteco euscaraz zuzen da imajinaezin.
Beharbada ere, supposaturic guehiago, hasieran zatequen titulua "Hablando desde lo inimaginable"; ziurtatzeco hori hypothesia galdetu berriro ki F. Etxegoien.
Dudaric ez dago ze hizteguiec, casu hontan Elhuyarrec, dute eraguin handia edo oneraco edo calteraco.
"chaque langue est un reflet et une projection de la vision du monde du peuple qui la parle"
ReplyDeleteHumboldt (Wilhelm von), in Jean Dubois "Dictionnaire de linguistique et des sciences du langage". p.235
Batuerac berequin mundu ikusquera bat dakarque, ceinac aphurcen baitu euscara classicoac (naffarrerac) escaincen deraucunarequin.
Inimaginablea eta imaginaecina da batuerac bere ikuspeguia alda deçan.
Imaginaezina da antzecoa kin "imagina ezin dena" ezen duela antz handia (edo totala?) kin explicationea. Ostera inimaginablea, izaic ere hitz composatua arguiqui, da esango nuque densoagoa conceptualqui.
ReplyDeletePrefosta, ni ez naiz contra eguiten hasico ki imaginezina edo ki imagagina ezin dena edo antzecoac. Dudana defentzitzen -esan gabe zer ez dudan defenditzen- da inimaginable eta holatsucoac.
imaginable eta inimaginable hitzac euscal idazleec ez dituzte behin ere erabili. Behin ere ez.
ReplyDeleteCorpus historicoan eracusten denez, hala da.
Normala da, beraz, Elhuyarren ez aguercea.
Neu hitz hauec (40000 edo) ere aguercearen aldeco naiz.
Iraganeco edo egungo euscal idazleec ez gaituzte condicionatu behar totalqui, generatione eta mende bakoitzat behar du jo aitzina eta bidea eguin joanqui.
ReplyDeleteMerriam-Webster's definition of "imaginable":
ReplyDeletehttp://www.merriam-webster.com/dictionary/imaginable
Erramun,
XV. mendean lekucotzen da lehenengoz hitz hori anglesean.
Euscaldun idazleec, ordea, behin ere ez dute erabili azquen mendeetan.
Nola nahi duçu euscal hizteguietan aguercea?
Adeitsuqui
Euscalçaindiaren Hizteguia
ReplyDeleteimajina
iz. Irudia, bereziki Jesu Kristoren, Ama Birjinaren edo santuen tailua edo eskultura. Elizetako imajinak kentzeko. Ama Birjinaren imajina eder bat. Abere baten imajina gurtzen.
Gure idazle classicoec bethi imagina idatzi dute.
ReplyDeleteGuero imagina hitz normala imajina forma anormalean pean representatu nahi ukan dute.
Nola hain itsussia den imajina hitza, haren ordez irudi synonymoa sarcen deraucute.
imajinarequin batera derivatu guztiac irudi hitzaren bidez eman nahi dura: iruditu, irudicatu, irudicaecin...
Hona imaginatu hitzaren euskal familia, lehenik mailegu internazionalak eta gero euskarazko derivatuak:
ReplyDeleteimagina(tu) [Lat. imāginārī]
.imaginable
..imaginableki
..inimaginable
...inimaginableki
.imaginario
..imaginarioki
.imaginativo
..imaginativoki
.imaginazio
.reimagina(tu)
..reimaginable
EUS: imaginaezin, imaginagaitz, imaginagarri, imaginarazi, imaginatzaile
Baten bat falta bada, esan, mesedez.
imaginabletassun
ReplyDeleteimaginativotassun
Bai, -ki alde batera utzita, ez nekien hibridoak sartu ala ez.
ReplyDeleteimaginal
ReplyDeleteimaginatore/imaginadore
imaginatzaile
Gilen,
Bidalico derauçut interlingua hitzen cerrenda actualizatuena.
Estimatzen dizut, Josu.
ReplyDeleteIgorrita.
ReplyDeleteimaginabletasun moducoac ez lirateque necessario, baina imaginableness ikussi dut angles hizteguian.
conceivable synonymoa dute anglesec
ReplyDelete=> concebible
=> inconcebible
=> concebitu
Heltzen al dira hauec reflexioneac ki euscal hizteguiguintza?
ReplyDeleteBa luquete zertaz reflexionatu onhartzeco haimbat gauza edo refutatzeco.
Ez, ez dira helcen, eta helduco balira ere, çacarroncira botaco lituzquete. Hauxe da eguia.
ReplyDeleteJosu, ez dut ezer jaso, zein helbidetara idatzi didazu?
ReplyDeleteGilen, orain berbidali derauçut cerrenda hori.
ReplyDeleteNeure EU-NA hizteguian:
ReplyDeleteimajina . imagina
imajinaezin . imaginaecin
imajinagaitz . imaginagaitz
imajinagarri . imaginagarri
imajinagin . imaginaguin
imajinagintza . imaginaguinça
imajinarazi . imaginaraci
imajinaria . imaginaria
imajinario . imaginario
imajinatu . imaginatu
imajinatzen . imaginatzen
imajinazio . imaginatione
imajinazioera . imaginationeera
imajineria . imagineria
Lan ederra Josu edozelan ere, baina baldin norbaitec valia lei asco hobea eta provetchugarria tzat gu euscaldunac oraingoac eta ethor daitezquenac an ethorquizuna.
ReplyDelete